روند ساخت بند آب‌گردان «پاشدان» در ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات، بیش‌تر از ۴۰ درصد پیش رفته است. حدود ۶۰۰ نیروی انسانی و ۴۰۰ دستگاه ماشین‌آلات بندسازی در حال ساخت این پروژه زیربنایی هستند.
شرکت پیمان‌کار از ساخت بند اطمینان می‌دهد و می‌گوید اگر مشکل خاصی در اجرای پروژه پیش نیاید، پاشدان پیش از زمان مشخص شده تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی به بهره‌برداری خواهد رسید. مسوولان این شرکت اطمینان می‌دهند که ساخت این بند با معیارهای جهانی انجام می‌شود.
از دید ریاست حوزه دریایی هری‌رود پایینی، روند ساخت بند به گونه‌ی عادی جریان دارد و مشکل خاصی مانع اجرای آن نیست، اما همه‌گیری کرونا در افغانستان و کشورهای منطقه، روند واردات تجهیزات فنی از هند را با مشکل رو‌به‌رو کرده است.
اعضای شورای ولایتی هرات از حکومت و شرکت اجراکننده پروژه می‌خواهند که کار بند را در زمان مشخص شده به پایان برسانند و از توقف دوباره و کُندی روند ساخت، پیش‌گیری کنند.
پیش‌رفت ۴۳ درصدی پروژه
روایت مقام‌های محلی هرات از پیش‌رفت کار ساخت بند آب‌گردان «پاشدان» چنین است که جریان ساخت‌وساز بخش‌های اساسی آن با شدت جریان دارد. به گفته‌ی عبدالاله قاضی‌زاده، مسوول تیم ساحه‌ای اداره ملی تنظیم امور آب در بند پاشدان، تاکنون ۴۳ درصد کار ساخت پروژه پیش‌رفت داشته است.
سیدحسن فضلی، رییس حوزه دریایی هری‌رود پایینی، می‌گوید که ساخت‌وساز بند پاشدان بر اساس زمان‌بندی انجام شده پیش می‌رود و شرکت سازنده کارش را در نوبت‌های شبانه و روزانه انجام می‌دهد.
محمدعارف اچک‌زایی، مسوول شرکت پیمان‌کار پروژه در هرات، می‌گوید بر اساس پیش‌بینی‌ها، اگر مشکل خاصی جریان ساخت بند را متوقف یا کُند نکند، پاشدان پیش از زمان مشخص شده یعنی اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی به بهره‌برداری می‌رسد.
نوراحمد بارز، رییس پیشین حوزه دریایی هری‌رود – مرغاب، می‌گوید با شرایط جغرافیایی مناسب، تأمین امنیت و سرعت کار، به نظر می‌رسد پاشدان در زمان مشخص شده به بهره‌برداری برسد.
به گفته‌ی او، پیش از توقف کار ساخت، نواقصی در کار شرکت پیمان‌کار وجود داشت، اما با آغاز مجدد کار، ساخت‌وساز پروژه با سرعت بیشتری جریان دارد. توریالی طاهری، معاون شورای ولایتی هرات، می‌گوید که به دلیل کُندی و توقف کار ساخت بند طی سال‌های گذشته، حکومت و شرکت پیمان‌کار باید آن را در زمان مشخص شده به اتمام برسانند.
کرونا کار ساخت بند را کُند کرد
مسوولان شرکت پیمان‌کار ساخت بند پاشدان، از اخلال در روند ساخت آن به دلیل همه‌گیری کرونا سخن می‌زنند. محمدعارف اچک‌زایی، مسوول شرکت پیمان‌کار در هرات، می‌گوید برخی تجهیزات فنی ساخت بند از کشور هند وارد می‌شود و مسدود شدن مسیرهای ارتباطی، ورود این تجهیزات به کشور را دشوار کرده است.
عبدالله قاضی‌زاده، مسوول تیم ساحه‌ای اداره ملی تنظیم امور آب در بند پاشدان، می‌گوید تجهیزات فنی که به دلیل همه‌گیری کرونا تاکنون به کشور وارد نشده، شامل لوازم برق‌رسانی و برخی تجهیزات دیگر می‌شود. به گفته‌ی او، انتقال این تجهیزات از مسیر پاکستان امکان‌پذیر نیست و از ایران هم به دلیل تحریم‌های جهانی، خریداری نمی‌شود.
در سال ۱۳۹۴ خورشیدی وزارت انرژی و آب از عمل‌کرد شرکت مسوول ساخت بند پاشدان در هرات، ابراز نارضایتی کرد؛ جنجال میان وزارت و شرکت پیمان‌کار سبب کُندی جریان ساخت و توقف پروژه شد.
در آن زمان، وزارت انرژی و آب پافشاری داشت که شرکت پیمان‌کار باید از چگونه‌گی ساخت دیوار پشت بند اطمینان کامل دهد و روش ساخت آن را با جزییات توضیح دهد. پس از توقف کار، پروژه دوباره از سوی اداره تدارکات ملی به شرکت «هیوادوال» سپرده شد و اجرای آن از سر گرفته شد.
اهمیت بند پاشدان چیست؟
در حدود ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات، در ولسوالی کرخ، بند آب‌گردانی موقعیت دارد که قرار بود چند سال پیش به بهره‌برداری برسد؛ پروژه‌ای که از مهم‌ترین منابع آب برای آبیاری کمربند سبز هرات است و هزاران هکتار زمین کشاورزی در ولسوالی‌های کرخ، پشتون‌زرغون و بخش‌هایی از ولسوالی انجیل هرات را سیرآب می‌کند.
کار ساخت پاشدان در سال ۱۳۹۰ خورشیدی آغاز شد و قرار بود طی دست‌کم سه سال به بهره‌برداری برسد، اما در سال‌های گذشته بنا بر دلایل گوناگون روند ساخت‌وساز آن بارها متوقف شد و یا با کُندی پیش رفت.
بند پاشدان ظرفیت ذخیره ۴۵ میلیون مترمکعب آب، تولید دو میگاوات برق و آبیاری ۱۳ هزار هکتار زمین زراعتی را دارد و برای محیط زیست هرات اهمیت زیادی دارد.
در اوضاعی که برخی کشورهای همسایه با کاهش شدید منابع آب آشامیدنی دست‌به‌گریبان هستند، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این پروژه ذخیره و مدیریت آب است. افزون بر این، پاشدان به دلیل فاصله‌ی نزدیک به شهر هرات، می‌تواند پس از بهره‌برداری به مرکزی تفریحی بدل شود و از لحاظ اقتصادی، سودمندی داشته باشد.
پس از بهره‌برداری از بند سلما/دوستی افغانستان و هند در هرات، حالا ساکنان ولایت‌های غرب کشور برای بهره‌برداری از بندهای تیرپل، پاشدان و کفگان در هرات و بخش‌آباد و کمال‌خان در فراه و نیمروز انتظار می‌کشند.
دشواری مدیریت آب در افغانستان
چندی پیش ریاست امنیت ملی هرات از بازداشت فردی خبر داد که برای انجام فعالیت‌های خراب‌کارانه و ایجاد مشکل برای پروژه‌های مهم زیربنایی از جمله بند پاشدان، وارد این ولایت شده بود. با وجود نگرانی از تأمین امنیت بند پاشدان، مقام‌های ریاست حوزه دریایی هری‌رود پایینی، وضعیت امنیتی آن را قابل‌قبول عنوان می‌کنند.
محمدعارف اچک‌زایی، مسوول شرکت پیمان‌کار ساخت بند پاشدان در هرات، می‌پذیرد که ساخت‌وساز بندهای آب‌گردان و مدیریت آب در افغانستان، مشکلات خاص خود را دارد و دشوار است. توریالی طاهری، معاون شورای ولایتی هرات، باور دارد که به دلیل موقعیت مناسب جغرافیایی پاشدان، تهدیدهای امنیتی کم‌تر دامن‌گیر این پروژه شده است.
