خط آهن خواف – هرات استفاده نشده است

با گذشت چهار ماه از افتتاح رسمی خط آهن خواف – هرات توسط رییس جمهور غنی و رییس جمهور ایران، تاکنون از این مسیر ریلی تنها دو محموله بار به گونه «آزمایشی» انتقال یافته و قطارهای باربری و مسافربری از آن تردد نکرده است. مقام‌های اداره خط آهن هرات می‌پذیرند که برای تردد قطار از این مسیر ریلی، باید توافق‌نامه دوجانبه با ایران نهایی شود و سپس قطارهای باربری و مسافربری رفت‌وآمد کند. آنان می‌گویند که اداره خط آهن هرات واگن و «لوکوموتیو/ماشین انتقال‌دهنده واگن» در اختیار ندارد و قرار است در آینده خریداری شود. فعالان مدنی هرات پافشاری دارند که حکومت افغانستان تمام توانش را برای برگزاری مراسم‌ افتتاح پروژه‌ها مصرف می‌کند و پس از گشایش پروژه‌های زیربنایی، برای بهره‌برداری از آن‌ها پی‌گیری لازم صورت نمی‌گیرد. آنان از حکومت افغانستان می‌خواهند که خط آهن خواف – هرات را با سرنوشت پروژه تاپی و راه لاجورد دچار نکند و برای بهره‌برداری عملی از آن اقدام کند. فعالان اقتصادی و اعضای شورای ولایتی هرات نیز باور دارند که خط آهن خواف – هرات می‌تواند سهولت‌های زیادی در بخش حمل‌ونقل کالا فراهم کند و حکومت افغانستان باید برای استفاده عملی از این مسیر نیازمندی‌های لازم را فراهم سازد.
حدود چهار ماه پیش، به تاریخ بیستم قوس سال ۱۳۹۹ خورشیدی، خط آهن خواف – هرات با سخنرانی محمداشرف غنی و حسن روحانی، به گونه رسمی افتتاح شد. رییسان جمهور افغانستان و ایران در مراسم افتتاح این مسیر ریلی، نویدهایی برای ایجاد سهولت در انتقال کالا از طریق خط آهن دادند. در جریان چهار ماه گذشته که قطعه سوم خط آهن خواف – هرات در ایستگاه ریلی «روزنک» گشایش یافت، تنها دو قطار باربری به گونه آزمایشی از این مسیر عبور کرد و از زمان برگزاری مراسم رسمی افتتاح، تاکنون هیچ قطاری از ایران وارد افغانستان نشده است. فعالان مدنی هرات باور دارند که حکومت افغانستان تمام تلاش خود را برای برگزاری مراسم‌ افتتاح پروژه‌های زیربنایی مصرف می‌کند و پس از برگزاری مراسم، برای بهره‌برداری بهینه از این پروژه‌ها کار چندانی نمی‌کند. سیداشرف سادات، از فعالان مدنی هرات، می‌گوید که پیش از این برای افتتاح پروژه‌های تاپی، راه لاجورد و سرک حلقه‌ای در هرات، تبلیغات گسترده‌ای از سوی حکومت انجام شد، اما پس از برگزاری مراسم افتتاح، برای بهره‌برداری درست از این پروژه‎ها توجه لازم نشد. آقای سادات افزود که ابهامات زیادی در مورد خط آهن هرات – خواف وجود دارد و حکومت افغانستان در پیوند به آن معلومات کافی را در اختیار مردم قرار نداده است و هراتیان نگران هستند که این خط آهن نیز با بی‌توجهی حکومت، به سرنوشت پروژه‌های تاپی و راه لاجورد دچار شود و از آن استفاده درست صورت نگیرد.
فعالان اقتصادی در هرات باور دارند که استفاده از خط آهن می‌تواند سهولت‌های زیادی برای انتقال کالا میان افغانستان و ایران و افغانستان و کشورهای غرب آسیا، کشورهای آسیای میانه و کشورهای جنوب آسیا ایجاد کند و افغانستان به مسیر اصلی اتصال کشورهای منطقه بدل شود. سیدخلیل قتالی، معاون اتاق صنایع و معادن هرات، می‌گوید که حکومت افغانستان برای بهره‌برداری از پروژه‌های زیربنایی تلاش لازم را به خرج می‌دهد، اما پس از افتتاح پروژه‌ها، نهادها و وزارت‌ها برنامه‌‌های مشخصی برای استفاده عملی از پروژه‌ها ندارند. به گفته او، اداره مستقل خط آهن افغانستان باید در هماهنگی با سایر نهادهای حکومتی شرایط لازم برای استفاده عملی از خط آهن خواف – هرات را فراهم سازد، اما کم‌کاری نهادهای مسوول سبب شده تا از این مسیر ریلی استفاده لازم صورت نگیرد.
اعضای شورای ولایتی هرات نیز باور دارند که حکومت افغانستان درگیر مسایل جنگ و صلح است و بیش‌تر تمرکز رهبری حکومت صرف چگونه‌گی پیش‌برد مذاکرات صلح با طالبان می‌شود و در چنین شرایطی برخی پروژه‌های مهم زیربنایی بلاتکلیف می‌ماند. غلام‌حبیب هاشمی، عضو شورای ولایتی هرات، می‌گوید که نبود امنیت، یکی از چالش مهم برای استفاده از خط آهن خواف – هرات به شمار می‌رود و مردم امید دارند که با پایان جنگ و تأمین صلح، حکومت افغانستان بتواند با خریداری قطار، از این مسیر ریلی استفاده کند. مقام‌های اداره خط آهن هرات می‌پذیرند که از زمان برگزاری مراسم افتتاح خط آهن خواف – هرات در ماه قوس سال ۱۳۹۹ خورشیدی، جز دو قطار باربری که به گونه آزمایشی دو محموله کالا را از ایران به افغانستان و از افغانستان به ایران انتقال داد، هیچ قطاری از این مسیر رفت‌وآمد نکرده است.
بلال تیموری، رییس اداره خط آهن هرات، می‌گوید که برای تردد قطار از مسیر خط آهن خواف – هرات، ابتدا باید توافق‌نامه دوجانبه میان افغانستان و ایران امضا شود و روند امضای این توافق‌نامه از سوی حکومت افغانستان در حال نهایی شدن است. به گفته او، تمرکز اصلی حکومت افغانستان برای استفاده از مسیر ریلی خواف – هرات انتقال بار است و بر مبنای توافق‌نامه دوجانبه، تعرفه‌های گمرکی، تعرفه انتقال کالا و دیگر مسایل تخنیکی مشخص خواهد شد و زمینه برای استفاده عملی از خط آهن فراهم می‌شود. آقای تیموری می‌پذیرد که حکومت افغانستان زیرساخت‌های مورد نیاز برای استفاده از خط آهن مانند قطار، واگن‌های قطار و لوکوموتیو/ماشین انتقال‌دهنده واگن را در اختیار ندارد و تلاش‌ حکومت برای کرایه گرفتن واگن و خرید لوکوموتیو از روسیه جریان دارد. بر‌اساس معلومات اداره خط آهن هرات، روند احداث زیرساخت بخش نخست قطعه چهارم خط آهن خواف – هرات ۷۰ تا ۸۰ درصد پیش‌ رفته و بر‌مبنای جدول زمان‌بندی مطابق قرارداد، بخش نخست قطعه چهارم تکمیل خواهد شد.
پیش از این مقام‌های حکومت افغانستان گفته بودند که با بهره‌برداری از خط آهن خواف – هرات، افغانستان در جریان یک‌ سال «۱۰ میلیون دالر» عواید کسب ‌می‌کند و احتمال می‌رود طی سه سال پس از بهره‌برداری، تا «۵۰ میلیون دالر» از بابت انتقال کالاهای تجارتی و رفت‌وآمد مسافران عواید گرد‌آوری کند؛ اما در جریان چهار ماه اخیر هیچ قطاری از این مسیر رفت‌وآمد نکرده است. با این‌همه طی ماه‌های گذشته مناطق نزدیک به خط آهن خواف – هرات گواه برخی رویدادهای امنیتی بود و نیروهای پولیس تصدی ملی محافظت عامه، که مسوولیت تأمین امنیت پروژه خط آهن را بر دوش دارند، در چند رویداد جداگانه آماج حملات مخالفان مسلح حکومت قرار گرفتند؛ مسأله‌ای که نگرانی‌ها در پیوند به تأمین امنیت این مسیر ریلی را افزایش داده است.