از کسر کریدیت تا کیفیت پایین خدمات مخابراتی؛ اترا: طرح بهبود روی‌ دست است

براساس آمار اترا یا اداره تنظیم خدمات مخابراتی، در حال حاضر حدود ۱۲٫۸ میلیون تن به انترنت و هشت میلیون نفر به تلفن همراه/موبایل دسترسی دارند. شماری از افرادی که از انترنت و موبایل استفاده می‌کنند، از کیفیت پایین خدمات مخابراتی انتقاد می‌کنند.
نوروز صالحی، باشنده شهر کابل، می‌گوید که خدمات شرکت‌های مخابراتی با سکته‌گی و مشکلات زیادی همراه است و آنان برای این خدمات هزینه زیادی هم می‌پردازند. آقای صالحی می‌افزاید: «تمام کار‌مان وابسته به انترنت است. ماهانه حداقل یک الی دو هزار افغانی را صرف انترنت می‌کنم، اما آن‌چنان که نیاز دارم، از انترنت مستفید شده نمی‌توانم.» این باشنده شهر کابل، برای کارهای رسمی و شخصی خود در یک شبانه‌روز ۱۸ ساعت از انترنت استفاده می‌کند. به گفته او، در محلی که زنده‌گی می‌کند، کیفیت انترنت و آنتن‌دهی بسیار ضعیف است. نوروز صالحی، بعضی شب‌ها تا ساعت ۱:۰۰ الی ۲:۰۰ صبح بیدار می‌ماند تا کارهایش که به انترنت پر‌سرعت نیاز دارد را انجام بدهد. آقای صالحی، در محلی که زنده‌گی می‌کند، شبکه‌های مختلف مخابراتی را امتحان کرده تا بتواند شبکه باکیفیت را پیدا کند، اما در این کار موفق نشده است.
این باشنده شهر کابل تصریح می‌کند: «در محلی که ما زنده‌گی می‌کنیم، چند شبکه مخابراتی حتا آنتن درست نمی‌دهد که برای صحبت کردن استفاده کنیم. در کنار این، کریدت کارت را داخل سیم‌کارت به‌صورت درست نگه‌داری نمی‌توانیم؛ به بهانه‌های مختلف کریدیت از سوی شرکت کسر می‌شود. پاسخ کارمندان شرکت‌های مخابراتی هم این است که بسته‌ای را فعال کرده‌اید، در حالی که بسته‌های‌شان حتا ارزش شنیدن و وقت ضایع کردن را ندارد.»
نوروز صالحی از طریق انترنت با همکاران خود در خارج از کشور در ارتباط است. او می‌گوید بارها که تماسش با همکارانش وصل نشده، بهانه کرده است که مشکل شنوایی دارد و موضوع را برایش ایمیل کنند.
از جانب دیگر مشتاق احمدی، باشنده دیگر شهر کابل، می‌گوید که خدمات انترنتی در افغانستان بی‌کیفیت و قیمت آن بلند است. آقای مشتاق می‌افزاید: «هرچند وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی و اداره اترا در این زمینه مسوولیت دارند، اما تا هنوز این دو اداره موفق عمل نتوانسته‌اند.» وی تصریح می‌کند که در عصر نسل پنجم انترنت قرار داریم، اما وضعیت کنونی خدمات انترنتی در کشور افتضاح است.
در همین حال سعید شینواری، رییس اطلاعات و ارتباطات عامه اترا یا اداره تنظیم خدمات مخابراتی کشور، می‌گوید که شبکه ملی فایبر نوری پیش از این تنها در اختیار افغان تلیکام بود، اما اکنون آنان به خاطر ایجاد رقابت سالم، جواز فایبر نوری را به شرکت‎های مخابراتی اتصالات و افغان ‌بی‌سیم و شرکت برشنا نیز منظور کرده است. آقای شینواری می‎افزاید که شماری از شرکت‌های مخابراتی انترنت را از پاکستان وارد می‌کنند و در مسیر راه به دلیل ناامنی گاه دچار مشکل می‎شوند. به گفته وی، در حال حاضر تنها شرکت مخابراتی افغان بی‌سیم از آسیای میانه انترنت وارد می‌کند. رییس اطلاعات و ارتباطات عامه اترا تصریح می‌کند که شرکت برشنا نیز تلاش دارد که جواز وارد کردن انترنت از آسیای میانه را وارد کند. این شرکت ۳٫۵ هزار کیلومتر شبکه فایبر نوری در کشور دارد و از آن برای جی‌پی‌اس استفاده می‌کند. شبکه فایبر ملی در کشور، فعلاً هفت هزار و ۳۰۰ کیلومتر فایبر نوری دارد. اداره اترا قصد دارد که در سال روان خورشیدی این رقم را حداقل به ۱۲ هزار کیلومتر برساند.
در کنار این، اترا چهار جواز فایبر شهری که انترنت را خانه‌به‌خانه یا دفتر‌به‌دفتر می‌رسانند، نیز صادر کرده است. مسوولان این اداره می‌گویند که چهار درخواست دیگر نیز برای گرفتن جواز فایبر شهری در این اداره زیر کار است.
او می‌گوید که ما تنها انترنت را از پاکستان وارد می‌کنیم و در یگان جای طالبان فایبر نوری را می‌زنند. به گفته او در همین اواخر فایبر نوری در حیرتان، تورغندی و بغلان قطع شده بود. او می‌افزاید، همین‌گونه که برج‌های مخابراتی را در جاهای ناامن می‌زنند، فایبرهای نوری نیز خراب می‌شود. به بیان او، اگر در بغلان شبکه فایبر نوری قطع شود، ولایت‌های شمالی از انترنت محروم می‌شوند.
در کنار این اداره اترا می‌گوید که با وزارت شهرسازی و فواید عامه کار می‌کند و در هر جایی که سرک می‌سازند، باید کانال زیربناهای مخابراتی هم داشته باشد. براساس هدایت رییس جمهور غنی، هر جایی که سرک ساخته می‌شود، باید کانال زیربناهای مخابراتی هم وجود داشته باشد.
آمارهای اداره تنظیم خدمات مخابراتی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸، ۱۶۵ گیگ، در سال ۱۳۹۹، ۱۹۵ گیک و در ربع اول سال ۱۴۰۰، ۲۱۱ گیگ انترنت وارد کشور شده است. سعید شینواری می‌گوید که یک گیگ انترنت، برای شرکت‌های مخابراتی حدود چهل دالر تمام می‌شود. وی این ادعا را که گویا شرکت‌های مخابراتی یک جی‌بی انترنت را در بدل ۹ افغانی به دست می‌آورند، رد کرد.
جنگ و ناامنی بر فعالیت‌های شرکت‌های مخابراتی خسارت هنگفت مالی وارد کرده است. اداره اترا می‌گوید که در سراسر کشور فعلاً ۳۰ درصد فعالیت شبکه‌های مخابراتی به دلیل ناامنی از طرف شب یا در اوقات مختلف روز متوقف است که یک هزار و ۳۰۰ پایه آنتن را شامل می‌شود. شرکت‌های مخابراتی در مجموع هفت هزار و ۳۰۰ آنتن دارند.
در کنار متوقف شدن فعالیت شرکت‌های مخابراتی در شماری از مناطق ناامن کشور، در سال گذشته ۳۰۸ پایه مخابراتی به‌صورت قسمی یا کلی تخریب و از این ناحیه حدود ۱۷ میلیون دالر به شرکت‌های مخابراتی خسارت وارد شده است. اقای شینواری می‌گوید که در ربع اول سال روان خورشیدی، ۵۱ پایه مخابراتی به‌صورت قسمی یا کلی تخریب شده است که هزینه هرکدام از صد تا ۱۵۰ هزار دالر است.
اداره تنظیم خدمات مخابراتی می‌گوید که برای کنترل نرخ تماس و انترنت آنان برخی از ماده‌های قانون تنظیم مخابرات را تعدیل کرده‌اند. به گفته او، در صورتی که شورای ملی این تعدیل را تصویب کند، اداره اترا می‌تواند در تعیین قیمت نرخ تماس‌ها و انترنت مداخله کند.
در حال حاضر این اداره به دلیل بازار آزاد نمی‌تواند در امور قیمت خدمات شرکت‌های مخابراتی مداخله کند. رییس اطلاعات و ارتباطات عامه اداره اترا از شورای ملی می‌خواهد این تعدیل را که به نفع مردم است، هرچه زودتر تصویب کند.
از تکنولوژی روز عقب هستیم
در همین حال دکتر هادی هدایت، استاد دانشگاه کابل و ‌معین پیشین وزارت مخابرات و تکنولوژی معلوماتی، می‌گوید که تکنولوژی در تمام دنیا پیش‌رفت خیلی سریع دارد و یک تعداد کشور‌ها در این بخش تجارب خوب دارند و بسیار به‌جا و منطقی است اگر از تجارب کشور‌هایی که در حال توسعه هستند و شرایط افغانستان را دارند، استفاده شود. آقای هدایتی می‌افزاید که تداخل وظیفه‌ای ادارات، مثل وزارت مخابرات، اداره اترا و اداره احصاییه، باعث شده تا شرکت‌های مخابراتی کیفیت لازم که نیاز شهروندان است را ارایه نتوانند. وی تصریح می‌کند که اداره اترا هم جواز فعالیت‌های مخابراتی را می‌دهد و هم از کیفیت و قیمت هم کنترل می‌کند و این منطقی نیست. این استاد دانشگاه خاطر‌نشان می‌کند: «دلیل دیگر این است که از تکنولوژی مدرن آن‌ها همیشه عقب بوده‌اند. در دیگر کشور‌ها بحث ۵ جی می‌آید، اما در افغانستان ۴ جی را افتتاح می‌کنند.» به گفته آقای هدایت، اداره اترا به دلیل این‌که چشمه‌های عایداتی خود را بالا ببرد، فریکوینسی‌های مخابرات را به قیمت گزاف بالای شرکت‌های مخابراتی در مزایده گذاشته است که در صورت برنده شدن هر یک از شرکت‌های مخابراتی در نهایت قیمت آن توسط شهروندان پرداخته می‌شود.
دکتر هدایتی می‎افزاید که روی شبکه‌های فایبر که شهرها و حتا منطقه را به هم وصل می‌کند، نیز توجه جدی نشده است. به باور او، اگر شبکه فایبر در تمام نقاط کشور تطبیق شود، در کنار این‌که کیفیت مخابراتی بالا می‌رود، از مزایای انترنت در سکتور معارف، تحصیلات و صحت هم استفاده می‌توانیم. به گفته وی، با وجودی که فایبر نوری در بیش از ۲۵ ولایت تطبیق شده، ولی حفظ و مراقبت آن شکل معیاری را به خود نگرفته است. وی تصریح می‌کند که در یک مسیر وقتی شبکه قطع می‌شود، ارتباط حمایتی وجود ندارد. هم‌چنان از این‌که تکنولوژی روز استفاده نمی‌شود، این سبب شده است که قیمت انترنت در افغانستان بالا باشد.
معین پیشین وزارت مخابرات، در رابطه به انتقادات شماری از شهروندان گفت که اگر بین قیمت انترنت و تماس در کشورهای همسایه و افغانستان دقت کنیم، مهر تایید بر شکایت شهروندان گذاشته می‌شود.
با توجه به این، دیده شود که چه وقت رضایت مشتریان از شرکت‌های مخابراتی حاصل می‌شود.