افت درآمد رستورانت‌ها؛ «بل برق و کرایه را تاوان می‌دهیم»

رستورانتی در چهارراهی آرام و در یک ساختمان قدیمی، روزهای ناخوشی را سپری می‌کند. مدیر این رستورانت می‌گوید: «حدود ۱۵۰ هزار دالر امریکایی سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اما بیش‌تر از یک ماه می‌شود که کار ما ۸۰ الی ۹۰ درصد کاهش یافته است.» رستورانت خلیفه عوض، ۱۵ سال پیش در غرب شهر کابل تاسیس شد. عبیدالله احمدیار بیات، مدیر این رستورانت می‌افزاید: «تغییر نظام روی کار ما بسیار زیاد تاثیر منفی گذاشته است، بل برق سر ما تاوان است، کرایه تاوان است، به آینده خوب هم امید نداریم.» این رستورانت در حال حاضر ۱۳ کارمند دارد. عبیدالله احمدیار بیات، مدیر رستورانت خلیفه عوض می‌گوید که معاش کارمندان‌شان را به نصف کاهش داده‌اند. بیات می‌افزاید که آینده را تاریک و ادامه کار رستورانت را نیز دشوار می‌بیند. به گفته وی، نهاد و اداره‌ای نیست که صدای آنان را بشنود و در این شرایط دشوار و پر از یاس دست آنان را بگیرد و حمایت کند. رستورانت خلیفه عوض، پیش از آمدن طالبان به کابل در کنار مشتریان حضوری‌اش فرمایشات بیرونی نیز داشته است، اما حالا کارش تقریباً به رکود مواجه شده است. مدیر رستورانت خلیفه عوض می‌گوید که در حال حاضر حتا کرایه رستورانتش را تکمیل کرده نمی‌تواند. رستورانت خلیفه عوض یکی از ده‌ها یا صدها رستورانتی است که در شهر کابل، این روزها درآمد‌شان به حد پایین آمده است که کرایه تعمیر و معاشات همکاران‌شان را به سختی پوره می‌کند. عبیدالله احمدیار بیات می‌گوید که پیش از این یک کارتن گوشت مرغ را در بدل دو هزار افغانی می‌خرید، اما اکنون در بدل دو هزار و ۲۵۰ افغانی می‌خرد. رستورانت خلیفه عوض برای این که مشتریان باقی مانده‌اش را از دست ندهد، قیمت خوراک‌هایش را ثابت نگه داشته است. بیات می‌گوید: «مواد مورد ضرورت را به قیمت بالا می‌خریم، اگر قیمت‌ها را بلند کنیم، مشریان کمی هم که داریم از دست می‌دهیم، ما تلاش داریم که قیمت خوراک‌های خود را پایین‌تر کنیم تا مشتریان ما کم‌تر نشود.» احسان‌الله، باشنده شهر کابل، پیش از این ماهانه حداقل چهار بار با دوستان خود برای خوردن غذا و تفریح به رستورانت می‌رفته است. وی می‌گوید که با آمدن طالبان در شهر کابل، یک‌بار هم به رستورانتی نرفته است. احسان‌الله تصریح می‌کند: «پیش از این معاش داشتیم، امید به آینده داشتیم، با دوستان می‌شیشتیم و قصه می‌کردیم، یک تعداد دوستانم به خارج رفتند، یک تعدادش که مانده به سختی از خانه‌های خود بیرون می‌شوند، خودم هم از صبح تا شب در خانه هستم، خسته شده‌ام از این وضعیت.» احسان‌الله یک مقدار پول در بانک دارد، اما به دلیل شلوغ بودن بانک‌ها تا هنوز آن را گرفته نتوانسته است. وی می‌گوید، در خانه هر چیزی که لازم می‌شود، تهیه نمی‌توانم و می‌گویم که پولم در بانک بند مانده است، در بانک هم پول زیاد ندارم. بانک‌ها در مرکز کشور حدود دو هفته پیش دوباره به فعالیت شروع کردند، اما توزیع پول برای مشترکان محدود است. بانک مرکزی در هماهنگی با اتحادیه بانک‌ها گفته که برای دارنده‌گان حساب‌های انفرادی بانکی، هفته‌ای ۲۰۰ دالر امریکایی و ۲۰ هزار افغانی بیشتر پرداخت نمی‌شود. این وضعیت سبب شده است که صف‌های طولانی در پشت دفاتر بانک‌ها شکل بگیرد. بانک‌‎ها در ولایات تا هنوز شروع به فعالیت نکرده است. باشنده‌گان کشور در ولایت‌ها نیز به دلیل بسته بودن بانک‌ها با مشکلات جدی روبرو هستند. با این حال بانک مرکزی اعلام کرده است که به زودی فعالیت عادی بانک‌ها از سر گرفته می‌شود.
نمی‌دانم که ادامه بدهیم یا خیر
صبح و شام، دود کره‌ی کبابش عابران را به سختی وا می‌داشت تا از برابرش عبور می‌کردند، اما اکنون که نزدیک چاشت است، از آن دود تیره و بلند خبری نیست. چند تکه آتش ضعیف روی کره‌ی کباب روشن است. داخل رستورانت که می‌روم، یک مشتری هم نبود. ذکی‌الله، مدیر رستورانت شام در ناحیه دهم شهر کابل می‌گوید که مشتری‌هایش نسبت به یک ماه پیش خیلی زیاد کاهش یافته است. ذکی‌الله ده سال می‌شود که در شهر کابل رستورانت دارد. وی می‌گوید که با سقوط کابل به دست طالبان، درآمدهایش ۵۰ درصد کاهش یافته است. ذکی‌الله می‌گوید: «پیش از سقوط کابل کار ما بسیار خوب بود، اما حالا مشتریان ما کم شده است، نمی‌دانیم که چه می‌شود.» ذکی‌الله، بیش‌تر غذاهای فرمایشی بیرونی‌اش را از دست داده است. وی می‌گوید، در ساحه‌ای که ما رستورانت داریم، بیش‌تر دفاتر خصوصی فعال بود، اما حالا این دفاتر بسته شده است و فرمایشی ندارند. به گفته ذکی‌الله، روزانه یکی از دفاتر، چهل خوراک غذا می‌گرفته‌اند، اما حالا بسته شده است. در ده سال گذشته، این اولین‌بار است که درآمد و کار ذکی‌الله افت کرده است. وی نمی‌داند که کارش را ادامه بدهد یا خیر، اما او ابراز خوشحالی می‌کند: «یک تعداد کارمندان دولتی شش ماه شده است که معاش نگرفته‌اند، از ما خوب است که حداقل درآمد داریم.» ذکی‌الله برای ادامه کارش، منتظر روشن شدن وضعیت است. گفتنی است که این تنها رستورانت‌ها نیست که در یک ماه اخیر فعالیت‌شان کاهش یافته است، بل درآمد مالی بیش‌تر افرادی که سرمایه‌گذاری‌های کوچک و بزرگ کرده‌اند، کاهش یافته است.