طلای سرخ افغانستان جایگاه جهانی‌اش را از دست می‌دهد؟

برخی از کشاورزان هراتی از کاهش چشم‌گیر برداشت محصولات زعفران‌شان نگران‌اند. عبدالعزیز مرد بزرگ‌سالی است که از سال‌ها به این‌سو در ولسوالی غوریان هرات سرگرم کاشت و برداشت زعفران است. وی می‌گوید که میزان گل‌دهی زمین‌های زیر کاشت زعفرانش به تناسب سال‌های گذشته تا ۷۰ درصد داشته است. به باور عبدالعزیز، خشک‌سالی‌های دوام‌دار، نبود باران‌های کافی فصلی و هم‌چنان ناامنی از عمده دلایلی است که دهقانان نتوانسته‌اند به اندازه کافی بالای زعفران‌شان کار کنند.
احمدشاه حیدری، یکی دیگر از دهاقین می‌گوید: «ما در سال‌های گذشته از پنج جریب زمین خود ۵۵۰ کیلو گل تازه داشتیم، اما حالا که اوج گل‌دهی است، گل‌های تازه ما به ۱۰۰ کیلو هم نرسیده است.» هرات در سال‌های گذشته به گونه تقریبی ۱۸ تا ۲۰ تن زعفران خالص به بازار‌های جهانی و داخلی عرضه می‌کرد، اما مسوولان در ریاست زراعت هرات می‌گویند که احتمال دارد سقف برداشت زعفران خالص در سال جاری از ۱۰ تن بیش‌تر نشود.
ملا پاچا اسلام‌یار، از مقام‌های حکومت سرپرست طالبان برای ریاست زراعت هرات گفت که هر چند تا حال آمارهای دقیق ندارند، اما احتمال دارد که در سال جاری برداشت زعفران به اندازه سال‌های گذشته نباشد. به باور او، بی‌میلی دهقانان و حشک‌سالی، تاثیرات منفی بر وضعیت تولیدات این گیاه داشته است.
تحولات سیاسی؛ بازرگانان نگران از دست رفتن جایگاه زعفران در جهان
زعفران کشور همه ساله از ولایت‌های گونا گون، به ویژه هرات، پس از برداشت و پروسس، به کشور‌های مختلف جهان از جمله، چین، هند، امارات متحده عربی، قطر و ده‌ها کشور دیگر صادر می‌شود. زعفران افغانستان در چند سال متواتر عنوان «مرغوب‌ترین و خوش‌طعم‌ترین زعفران جهان» را از آن خود کرده است. انستیتوت جهانی سنجش ذایقه در بروکسل از میان بیش از ۳۰۰ نوع زعفران، مقام نخست را در سال ۱۳۹۹ به زعفران افغانستان اختصاص داد. این گیاه مرغوب در کنار شهرت جهانی، به‌نام «طلای سرخ افغانستان» نیز شهرت یافته است.
با این حال، خشک‌سالی‌ها و تحولات اخیر بر سر بازار این گیاه نیز سایه انداخته است. در روزهای اخیر یک کیلو زعفران در بازار هرات بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار افغانی خرید و فروش می‌شود. هرچند بهای زعفران در بازارهای داخلی به تناسب سال گذشته افزایش چشم‌گیری دارد، اما بسیاری‌ها این افزایش قیمت را به ضرب المثل «آسایش قبل از طوفان» نسبت می‌دهند و تاکید می‌کنند که تداوم شرایط موجود می‌تواند تاثیرات منفی را بر بهای زعفران داشته باشد.
محمداشرف قاسمی، از بازرگانان زعفران هرات می‌گوید: «زعفران کم است و نیازها زیاد، به همین دلیل بهای زعفران افزایش یافته، اما ما حالا نمی‌توانیم به اکثریت کشورها زعفران صادرات داشته باشیم. سال گذشته با دولت امارات، چین و امارات متحده عربی قرارا داد داشتیم، اما در حال حاضر زمینه رفت‌و‌آمد فراهم نیست.»
محمدرفیع غوریانی، یکی از بازرگانان در شرکت پامیر زعفران می‌گوید: «باید حکومت فعلی برای صادارت زعفران، گزینه های درست ترانزیتی را مساعد کند. دروازه‌ها، راه‌های هوای و زمینی کشور‌ها بند است و هیچ راه مناسب برای صادر کردن زعفران وجود ندارد.»
انتخاب زعفران افغانستان به عنوان با کیفیت‌ترین زعفران جهان در سال‌های متمادی توانست از زراعت افغانستان چهره خوبی به نمایش بگذارد. با این حال، بازرگانان در شرایط کنونی هراس دارند که ممکن است آنان نتوانند در شرایط کنونی با بازارهای جهانی زعفران رقابت کنند. سید عبدالواحد سادات، معاون اتحادیه زعفران کاران می‌گوید که در حال حاضر بسیاری از تولیدات فعلی زعفران‌کاران، در بازارهای داخلی کشور خرید و فروش می‌شود. به گفته معاون اتحادیه زعفران کاران کشور، مقام‌های حکومت سرپرست طالبان باید برای حفظ جایگاه زعفران زمینه‌های صادرات را برای بازرگانان طلای سرخ فراهم کنند. آقای سادات تصریح کرد: «ما در سال‌های گذشته به ده‌ها کشور صادرات داشتیم، اما در شرایط کنونی تنها زمینه صادرات به کشور دبی وجود دارد و بیش‌تر زمینه‌ها و سهولت‌های صادرات برای تجار زعفران مساعد نیست.»
در همین حال، مسوولان طالبان برای ریاست زراعت هرات، با تایید مشکلات بازرگانان و دهقانان زعفران می‌گویند که آنان در تلاش‌اند تا زمینه‌های صادرات زعفران را بیش‌تر از هرزمان دیگر فراهم کنند. ملا پاچا اسلام‌یار، مسوول مجتمع زراعتی ریاست زراعت هرات، از تلاش‌های وزارت خارجه طالبان برای آغا دوباره صادرات فرآورده‌های زراعتی به ویژه زعفران سخن می‌زند. او گفت: «زعفران هرات مقام نخست را در جهان گرفته و تولیدات زعفران کشور عموماً از ولایت هرات است. ما و مقام‌های مرکزی تلاش داریم تا جایگاه زعفران که مقام نخست است در سطح جهان حفظ شود و سطح صادرات ان نیز بیش‌تر شود.» اداره محلی طالبان هم‌چنان از تمایل سرمایه‌گذاری کشور چین در راستای تولید و پروسس زعفران هرات خبر می‌دهد. هفته گذشته یک بازرگان چینی در دیدار با مقام‌های محلی حکومت سرپرست طالبان در هرات گفت که کشورش علاقه‌مند است تا در راستای تولید و پروسس زعفران هرات سرمایه‌گذاری کند.
کاشت زعفران درهرات به تدریج در همه ولسوالی‌های این ولایت رواج یافته است. هم اکنون آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که نزدیک به ۲۰ هزار خانواده به گونه مستقیم و بیش‌تر از ۱۰۰ هزار خانواده به گونه غیرمستقیم در این ولایت مصروف تولید و پروسس زعفران هستند. هرات در میان ولایت‌های کشور مقام نخست محصول‌دهی زعفران و ولسوالی‌های غوریان و پشتون‌زرغون در این ولایت نیز در رده‌های اول کاشت و برداشت این گیاه قرار دارد.