آیا طالبان «حکومت فراگیر» ایجاد کرده‌اند؟

وزیر خارجه حکومت سرپرست طالبان در اجلاس اسلو بار دیگر تأکید کرد که آنان دولت فراگیر ایجاد کرده‌اند. به نظر او تمام اقوام افغانستان در اداره آنان حضور دارند و دیگر نیاز نیست جهان برای به رسمیت شناختن حکومت سرپرست طالبان، ایجاد «حکومت فراگیر» را بهانه کند. این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد وزارت‌خانه‌ها، معاونین وزارت‌خانه‌ها، والیان، فرماندهان امنیه و ریاست‌های مهم توسط یک گروه مذهبی/روحانی آن‌هم از یک قوم اداره می‌شوند. مهم‌تر از این، وزارت‌خانه‌ها و نهادهای معتبر دولتی اکنون توسط کسانی تصاحب شده‌اند که تعدادی از آن‌ها در فهرست سیاه سازمان ملل قرار دارند. بنابراین، حضور از سر ناچاری کارمندان دولتی از هر قوم در دستگاه طالبان، معنایش موجودیت حکومت فراگیر نیست. حکومت سرپرست طالبان فرقه‌ای، تک‌قومی و تک‌باور است. منطقه و جهان راه حل بیرون شدن افغانستان از انزوای سیاسی،‌ ختم منازعه و جنگ را ایجاد حکومت واقعاً فراگیر (غیر از آن چیزی که اکنون حاکم است) در افغانستان می‌دانند.
طالبان با این‌که نیاز دارند پیش از هر چیزی به عنوان یک «حکومت» از سوی جهان به رسمیت شناخته شوند و بعد از آن برای ادامه حیاتش کمک پولی دریافت کنند، از تن دادن به حضور افراد بیرون از فرقه خود، پرهیز کرده‌اند. آنان به صراحت گفته‌اند که افراد بیرون از جریان طالبان در سطوح رهبری حکومت‌شان قرار نخواهند گرفت. معنای سخن طالبان این است که آنان حاضر به تقسیم قدرت نیستند. باور طالبان این است که از راه جنگ کشور را به دست آورده‌اند و تا زمانی که آنان هستند، بی‌هیچ انتخابات و همه‌پرسی‌ای، حاکم آن خواهند بود. طالبان همین قاعده را همه‌شمول و فراگیر می‌دانند.
معنا و منظور از ایجاد حکومت فراگیر در افغانستان، حضور سران اقوام (رهبران آزموده‌شده در نظام پیشین) در دولت نیست. منظور کشورهای منطقه و جهان از ایجاد دولت فراگیر، این است که طالبان آماده شوند در افغانستان حکومت همه‌شمول با حضور همه اقوام و طرف‌های سیاسی که نماینده واقعی مردم خواهند بود، تولد شود. مسأله اساسی این است که گروه حاکم به یک اصول باز سیاسی که در آن مجال مشارکت و حضور برای همه وجود داشته باشد، تن بدهد. تا وقتی که طالبان ارتش، قضا و بخش اجرایی مملکت را در اختیار داشته باشند و بر تطبیق بی‌چون‌وچرای اصول قشری و قرائت سخت‌گیرانه خود در مسایل مذهبی و ملی پافشاری کنند،‌ نمی‌توان گفت که چیزی به نام حکومت فراگیر وجود دارد. حکومت همه‌شمول یا فراگیر به معنای حکومتی است که هنگام طرح برنامه‌های ملی و تصمیم‌گیری‌های بزرگ ملی منافع تمام شهروندان را در نظر بگیرد و در تطبیق آن همه مردم در نظر گرفته شوند و این در جامعه چندقومی افغانستان بدون حضور نماینده‌گان واقعی مردم میسر نیست.
جدا از نگاه علم سیاست به «حکومت همه‌شمول»‌ و یا «دولت فراگیر»، مسأله مهمی که نسل جدید افغانستان و سیاست‌مداران نوظهور از طالبان و ایجاد دولت فراگیر می‌خواهند، حفظ ارزش‌های جاافتاده در بیست سال پسین است که برای جامعه و مردم افغانستان اهمیت درجه اول دارد. منظور این نسل و طرف‌های سیاسی افغانستان از ایجاد حکومت واقعاً فراگیر، حفظ دستاوردهای بیست سال پسین از جمله حقوق بشر، آزادی بیان، جامعه مدنی،‌ برخوردار بودن زنان از حقوق مساوی در جامعه و چیزهایی از این دست است. حکومتی که دستاوردها را نادیده می‌گیرد یا خوار می‌شمارد نه تنها فراگیر نیست، بلکه به تمام معنا بدوی است.
افغانستان کشور تک‌قومی نیست، بلکه یک کشور چندقومی است. تاریخ این کشور شهادت می‌دهد که حکومت‌های تک‌قومی و‌ انحصارگر عمل‌کرد موفقیت‌آمیز نداشته‌اند. چنین حکومت‌هایی با شورش و قیام مردم روبه‌رو شده‌اند. حکومت یا دولت فراگیر ملی از نظر مردم آن است که نماینده‌گان اصلی مردم -افرادی که در نظام فاسد پیشین نقش نداشته‌اند- در رده‌های بالای تصمیم‌گیری حضور داشته باشند تا از منافع آنان حراست کنند. هم‌چنان این حکومت و دولت فراگیر ملی براساس رأی ملت روی کار بیاید، نه فرمایش و هدایت یک گروه سیاسی یا قومی که از راه نظامی و زور بر سراسر کشور موقتاً غلبه کرده است. دولت فراگیر ملی آن است که تمام اقوام،‌ گروه‌های سیاسی، ‌زنان و اقلیت‌های مذهبی، ‌زبانی و جنسی برای تعیین سرنوشت خویش فرصت مشارکت سیاسی، ‌اقتصادی و اجتماعی داشته باشند. مهم‌تر از همه این‌ها، مسوولان رده اول مملکت از دل یک انتخابات شفاف بیرون بیایند. این همان چیزی است که طالبان آن را ارتداد سیاسی می‌خوانند.