راننده‌گان موترهای باربری و مسافربری به ستوه آمده‌اند

طالبان پس از تصرف افغانستان، بدون رعایت معیارهای ملی شماری از مشاغل پردرآمد خصوصی را نیز تصاحب کردند. جنگ‌جویان طالبان با آن‌که از این مشاغل درآمد خوبی دارند، اما اکنون به اضافه‌ستانی‌ها روی آورده‌اند. حصول پول بیشتر از مقداری که در پارچه ترانسپورتی درج است، افزایش ترازوهای تناژبلند و مجازات سنگین راننده‌گان متخلف از سوی طالبان، مواردی‌اند که راننده‌گان موترهای مسافربری و باربری را به ستوه آورده‌ است.
افغانستان ۱۳ ماه پیش در ۲۴ اسد ۱۴۰۰ خورشیدی به دست طالبان افتاد. فرماندهان طالبان پس از ورود به مرکز ولایت‌ها، وارد نهادهای دولتی شدند و سمت‌های ریاست، آمریت و مدیریت‌ها را عهده‌دار شدند. هر یک از این فرماندهان تلاش کردند تا ریاست‌های کلیدی و درآمدزا را در اختیار داشته باشد؛ این‌گونه، در کنار نهادهای دولتی، شماری از مشاغل شخصی نیز از سوی افراد طالبان تصاحب شد.
نماینده‌گی‌های ترانسپورتی میان مرکز و ولسوالی‌ها در ولایات یکی از نهادهایی است که طالبان آن را تصاحب کرده‌اند؛ در حالی که این نماینده‌گی‌ها مربوط به سکتور خصوصی و ملکیت شخصی سرمایه‌گذاران است. جنگ‌جویان طالبان پس از تصرف این نماینده‌گی‌ها به اخاذی و اضافه‌ستانی روی آورده‌اند.
شاهراه‌های ولایت‌های نیمروز و هرات به دلیل داشتن مرز تجارتی، گمرک و بندر از مسیرهایی مزدحم کشور محسوب می‌شوند. فعالیت ترانسپورتی در این شاهراه‌ها پررونق است و از این‌رو توجه طالبان را بیشتر جلب کرده است. ایجاد نماینده‌گی‌های ترانسپورتی جدید در مسیر شاهراه‌ها بدون این‌که نیازی به آن‌ها محسوس باشد و مطالبه پول بیشتر از آن‌چه در پارچه‌های ترانسپورتی درج است، راننده‌گان در مسیر شاهراه‌های هرات و نیمروز را به ستوه آورده است.
فهیم، یکی از راننده‌گان موترهای باربری در ولایت نیمروز می‌گوید که افراد طالبان در چند روز گذشته به اضافه‌ستانی روی آورده‌اند. او توضیح می‌دهد: «در ورقه حق‌العبور یا فرم تخصیص، مبلغ ۲۰۰ افغانی تعیین شده، اما طالبان از من ۵۰۰ افغانی گرفته‌اند.» فهیم هرچند دلیل این اضافه‌ستانی را از نماینده‌ ترانسپورتی طالبان در این مسیر پرسیده، اما پاسخ قناعت‌بخشی دریافت نکرده است. نماینده ترانسپورت طالبان به او گفته است که این دستور تازه از مقام‌های بالا به او مخابره شده است؛ موضوعی که صحت و سقم آن تاکنون روشن نشده است.
احمدضیا، راننده‌ موترهای باربری در ولایت نیمروز است که کالاهای بازرگانی را از گمرک نیمروز به ولایت‌های دیگر منتقل می‌کند. احمدضیا می‌گوید، زمانی که موترش از گمرک نیمروز بیرون می‌شود باید در بدل پارچه ۲۰۰ افغانی، ۵۰۰ افغانی پول بدهد و در مسیر راه نیز در چندین مکان مشخص باید به افراد طالبان باج بدهد. این راننده موترهای باربری یکی از این موقعیت‌ها را ولسوالی دلارام نیمروز معرفی می‌کند که در مسیر شاهراه هرات‌ـ‌کابل قرار دارد. به گفته احمدضیا، طالبان در این موقعیت از هر موتر باربری بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ افغانی زیر نام محصول ترانسپورت پول می‌گیرند.
با این حال، نیمروز تنها ولایتی نیست که راننده‌گان آن از باج‌گیری و اضافه‌ستانی افراد طالبان زیر نام محصول ترانسپورتی به ستوه آمده‌اند. جنگ‌جویان طالبان با استفاده از این روش در مناطق دیگر نیز راننده‌گان را وادار به پرداخت مبالغ هنگفت می‌کنند.
راننده‌گان موترهای باربری و مسافربری در مسیر شاهراه اسلام‌قلعه‌ـ‌هرات نیز از ایجاد نماینده‌گی‌های جدید ترانسپورتی و اضافه‌ستانی طالبان شکایت دارند. به گفته راننده‌گان، افراد طالبان با ایجاد نماینده‌گی جدید ترانسپورتی در منطقه «هوتل سفید» که بین شهر هرات و بندر اسلام‌‌قلعه موقعیت دارد، شش برابر بیشتر از پولی که در پارچه درج است، می‌گیرند.
فرم تحصیل عواید گمرکی، سندی است که در بدل پول به راننده‌گان داده می‌شود. طبق این پارچه‌ها هر راننده باید هنگام عبور از مسیر اسلام‌قلعه‌ـ‌مرکز هرات، مبلغ ۱۰ افغانی به نماینده ترانسپورت تحویل کند، اما نماینده ترانسپورت طالبان در بدل همین پارچه، ۶۰ افغانی پول اخذ می‌کنند. راننده‌گان موترهای مسافربری و باربری این اقدام نماینده‌گان ترانسپورتی طالبان را «اخاذی» و «اضافه‌ستانی» می‌گویند.
درویش‌احمد، راننده در مسیر شاهراه اسلام‌قلعه‌ـ‌هرات توضیح می‌دهد که پس از سه تا چهار روز انتظار به او نوبت می‌رسد تا مسافران را توسط موترش انتقال دهد و از این رهگذر مخارج خانواده هشت نفری‌اش را تأمین می‌کند. او در هر نوبت هنگام حرکت از بندر اسلام‌قلعه باید ۲۰۰ افغانی برای اتحادیه ترانسپورت بدهد و ۶۰ افغانی دیگر برای نماینده طالبان در منطقه هوتل‌سفید بپردازد. این راننده ایجاد نماینده‌گی ترانسپورتی در منطقه هوتل‌سفید را غیرضروری می‌داند و می‌گوید: «نماینده‌گی ترانسپورت تازه ایجاد‌‌شده طالبان در منطقه هوتل‌سفید یک اخاذی مطلق است که بدون هیچ دلیلی این پول را به زور از دستمزد راننده‌گان اخذ می‌کند.»
راننده‌گان همچنان توضیح می‌دهند که بهای مواد سوختی از جمله تیل در کشور افزایش یافته و با مقدار پولی که بابت کرایه موتر از مسافران به دست می‌آورند، به سختی می‌توانند مصارف موتر را تأمین کنند. به گفته آنان، اخاذی طالبان بالای آنان سنگینی می‌کند و باید هرچه زودتر متوقف شود.
این در حالی است که سرپیچی از دستورهای طالبان در مسیر شاهراه‌ها مجازات سنگینی این گروه را در پی دارد. محبوب، راننده موتر مسافربری نوع سراچه در مسیر هرات‌ـ‌اسلام‌قلعه یکی از رفتارهای خشن طالبان با راننده‌گان متخلف را بازگو می‌کند. به گفته او، مدتی پیش یکی از راننده‌گان مسیر هرات‌ـ‌اسلام‌قلعه موترش را در نماینده‌گی ترانسپورتی طالبان در منطقه هوتل سفید توقف نداد و خواست از پرداخت ۶۰ افغانی محصول ترانسپورتی پیشی بگیرد، اما با شلیک گلوله‌های افراد طالبان مواجه شد. در نتیجه این رویداد دو مسافر این موتر مسافربری زخمی شده و راننده موتر نیز به شدت لت‌وکوب شده است. محبوب می‌افزاید که پس از وقوع این رویداد، حالا هیچ کسی جرأت نپرداختن و مناقشه با طالبان را ندارد.
از سوی دیگر، راننده‌گان کاروان‌های بازرگانان در فراه گفته‌اند که با تسلط طالبان بر کشور، دو ترازوی تناژبلند در مسیر دوراهی این ولایت فعال شده است. به گفته آنان، موترهای باربری در هر یکی از این ترازوها باید جداگانه وزن شود و برای هر بار توقف باید مبلغ ۱۰۰ افغانی به افراد طالبان بدهند. راننده‌گان موترهای تناژبلند موجودیت یک ترازو در هر مسیر را کافی می‌دانند و بیشتر از آن را اضافه‌ستانی از سوی افراد طالبان عنوان می‌کنند.
شکایت‌ها از اضافه‌ستانی و باج‌گیری جنگ‌جویان طالبان زیر نام محصول ترانسپورتی در حالی مطرح می‌شود که قبلاً نیز گزارش‌هایی در زمینه تصاحب مشاغل خصوصی شهروندان توسط طالبان، بی‌نظمی در امور ترانسپورتی و عدم رعایت شرایط لازم از سوی طالبان برای ثبت موترها و راننده‌گان در مسیرها نشر شده است. براساس گزارش‌ها، طالبان پس از تصاحب نماینده‌گی‌های ترانسپورتی شخصی در ولایت هرات، به مالکان این نماینده‌گی‌های ترانسپورتی گفته‌اند که پیش از این شما از این رهگذر پول کمایی می‌کردید و اکنون نوبت ما رسیده است.