رسیدن به خودکفایی زراعتی

طالبان پس از تصرف دوباره‌ی افغانستان، در حالی‌که فقر و بیکاری در کشور بی‌داد می‌کند، برای تکمیل طرح عمرانی بزرگ کانال قوش‌تپه آستین بالا زده‌اند. طرحی که برای نخستین‌بار در جریان حکومت سردار محمدداوودخان مطرح شد اما تا ختم دوره‌‎ ریاست‌جمهوری اشرف غنی کار آن آغاز نگردید.
اکنون مدت هفت ماه می‌شود که کار این کانال ملی، که با حضور ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر حکومت سرپرست طالبان افتتاح گردیده بود، به‌صورت دوامدار و شبانه‌روزی از سوی طالبان جریان دارد. این گروه ادعا می‌کند که ۳۴ درصد کار کندن‌کاری فاز اول آن ختم شده است.
کانال آبی قوش‌تپه یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های است که با وصل شدن به آمودریا، می‌تواند سهم مردم افغانستان را از این دریای بزرگ که در سال‌های گذشته خسارات زیادی به باشندگان اطراف‌اش وارد کرده است، بگیرد.
دریای آمو که افغانستان را از کشورهای آسیای میانه جدا می‌کند بیشتر برای کشورهای همسایه مورد استفاده قرار گرفته و سهم افغانستان از آن تنها تخریبات ولسوالی‌های کلدار و شورتپه‌ ولایت بلخ بوده است.
براساس آمارهای حوزه ‌دریایی شمال، در حال حاضر ۵.۱ میلیارد مترمکعب آب دریای آمو به ازبیکستان، ۴۹.۶ میلیارد مترمکعب آن به تاجیکستان و ۱.۵ میلیارد مترمکعب آن به ترکمنستان می‌ریزد.
مسئولان در اداره انکشاف ملی که کار کانال قوش‎تپه را به عهده دارند می‌گویند این کانال آب با ۲۸۵ کیلومتر طول و عرض ۱۵۲ متر، از ولسوالی کلدار ولایت بلخ آغاز و با گذشتن از ولایت‌های بلخ و جوزجان به ولسوالی اندخوی ولایت فاریاب ادامه پیدا می‌کند.
کار این کانال که قرار است در جریان پنج‌ سال در سه مرحله تکمیل شود، هزینه‌ی آن ۶۰ میلیارد افغانی برآورد شده است‌ و از سوی شرکت انکشاف ملی ساخته خواهد شد.
به‌گفته‌ی مسئولان، این کانال که از ولسوالی کلدار ولایت بلخ شروع و با گذشتن از دشت‌های خشک شهرک بندری حیرتان، دولت‌آباد بلخ و ولسوالی آقچه‌ی جوزجان به ولسوالی اندخوی ولایت فاریاب می‌رسد، بیش از ۷۰۰ هکتار زمین زراعتی را آبیاری خواهد کرد.
کار این کانال در روزهای پسین پای‌ مقام‌های ارشد طالبان را به این ولایت‌ کشانده است و در جریان هفته‌ی گذشته سه هیأت برای بازدید از جریان کار این کانال به بلخ آمده است. عبدالسلام حنفی، معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان که از نقطه‌ی وصل کانال قوش‌تپه با آمودریا دیدن کرده می‌گوید ۳۴ درصد از کار فاز اول این کانال تکمیل شده است.
عبدالسلام حنفی می‌گوید در فاز نخست این طرح که ۱۰۸ کیلومتر است، از ولسوالی کلدار بلخ شروع و تا ولسوالی دولت‌آباد این ولایت ادامه دارد. هم‌اکنون سه هزار و ۲۲۵ ماشین‌آلات در ۱۲۰ نقطه‌ی متفاوت این کانال مصروف کار هستند.
آقای حنفی می‌گوید به منظور تکمیل پیش از وقت این طرح، کار کندن‌کاری آن از ۳۶۰ هزار مترمکعب در روز دو برابر افزایش داشته است و در حال حاضر بیش از پنج هزار تن در ساختار ۱۲۴ شرکت سرگرم کندن‌کاری هستند.
عبدالسلام حنفی همچنان می‌افزاید: «پلان این بود که روزانه ۳۶۰ هزار مترمکعب کندن‌کاری صورت گیرد، برای فعلا دو برابر این رقم صورت می‌گیرد.»
در همین حال مسئولان ولایتی اداره انکشاف ملی می‌گوید برای تکمیل فاز اول این پروژه ۸.۲ میلیارد افغانی برای پیش‌برد این طرح عمرانی بودجه دارند و قرار است هزینه‌ی فازهای بعدی آن از عواید معادن زغال‌سنگ بلخاب ولایت سرپل تمویل شود.
فرید عظیمی، مسئول ولایتی کانال قوش‌تپه می‌گوید: «در سال مالی ۱۴۰۰، ما ۸.۲ میلیارد افغانی بودجه داریم و در درازمدت مصارف ساخت این کانال از عواید معادن زغال‌سنگ بلخاب تأمین می‌گردد.»
با این حال ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست طالبان که برای بررسی کار این کانال به بلخ آمده بود گفت که طرح فاز دوم و سوم این کانال نیز ریخته شده است. آقای مجاهد گفته است که در کنار این کانال کار دو پارک صنعتی و زراعتی برای پروسس و عرضه فرآورده‌های زراعتی نیز در نظر گرفته شده است.
ذبیح‌الله مجاهد تصریح کرده است: «با تکمیل کار این کانال میلیون‌ها جریب زمین تحت آب قرار می‌گیرد و ما از لحاظ زراعتی به خودکفایی می‌رسیم. در کنار این کانال، دو پارک صنعتی و زراعتی نیز ساخته می‎شود تا تمام مراحل پروسس فرآورده‌های کشاورزی در آن صورت گیرد.»
از سوی هم در تازه‌ترین مورد روز پنج‌شنبه (۱۷ قوس) هدایت‌الله بدری، سرپرست وزارت مالیه‌ی طالبان که از بهر نظارت کار کانال قوش‌تپه به بلخ سفر کرده بود، گفت شرکت‎های قراردادی توانسته‌اند که قبل از زمان مشخص‌شده کار این کانال را تا ولسوالی دولت‌آباد بلخ ادامه دهند.
آقای بدری نقش این کانال زراعتی را در راستای توسعه و رشد اقتصادی با ارزش بیان کرده و بر حمایت از این طرح تأکید می‌کند و می‌گوید: «وزارت مالیه در بودجه انکشافی سال آینده نیز در حد ضرورت این پروژه هزینه در نظر می‌گیرد و برای تکمیل کار این کانال همیشه تلاش خواهد کرد.»
با آن‌که کار ساخت این کانال در میان شهروندان افغانستان بی‌باوری‌ها را نیز در پی دارد و بزرگی ‎این کال سبب شده تا برخی زیادی از مردم به تکمیل این طرح بزرگ خوشبین نباشند، اما کارگران و انجنیرانی که در این‌‍جا مشغول کار هستند می‌گویند تا پایان کار این کانال تلاش خواهند کرد.
آنان می‌گویند تکمیل کار این کانال می‌تواند برای فراهم‌آوری فرصت‌های زراعتی و افزایش سهولت‌های کشاورزی نقش مؤثری داشته باشد.
نوراحمد، یکی از انجنیرانی که روزهای زیادی به‌خاطر کار این کانال از خانواده‌اش دور بوده است می‌گوید: «بزرگ‌ترین آرزوی ما تکمیل همین طرح است. برای همین روزها و شب‌ها سخت کار می‌کنیم و دوری از خانواده را تحمل می‌نماییم.»
انجنیر جاوید، یکی دیگر از افرادی که رویای تکمیل این طرح بزرگ را بر سر دارد می‌گوید کار احداث این کانال زمینه‌ی کاری خوب را برای وی فراهم کرده و از این رهگذر می‌تواند مخارج زند‌گی خود را تأمین کند. آقای جاوید می‌افزاید: «خرسند هستم که این‌جا در کشور خود ما برای ما فرصت کاری ایجاد شده است. از جوانان می‌خواهم به‌جای رفتن به بیرون از افغانستان بیایند در این کانال کار کنند.»
جریان کاری این کانال بزرگ آبی با دشوار‌ی‌ها و خوشبینی‌های زیادی نیز روبه‌رو بوده است و شهروندانی که در مسیر این کانال زندگی، کشاورزی و رفت‌وآمد دارند دیدگاه‌های متفاوتی در پیوند به این طرح دارند.
برخی از باشندگان ولسوالی‌های ولایت‌ بلخ که کار عملی این کانال در آن جریان دارد از ساخت آن برای افزایش حاصلات زراعتی‌شان و دسترسی آسان به آب خوشحال هستند و به فال نیک می‌گیرند.
عزت‌الله، یکی از کشاورزانی که در کناره‌های این کانال سرگرم کشاورزی است می‌گوید: «این کانال که ساخته شود ما راحت می‌توانیم دهقانی کنیم و زند‌گی خود را تغییر دهیم. من خیلی خوشحال هستم و تشکر می‌کنم.» اما برخی از باشندگان اطراف این کانال می‌گویند زمین‌های زراعتی‌شان را در جریان احداث این طرح از دست داده‌اند.
هرچند آمار دقیقی از زمین‌های تخریب شده روشن نیست اما جریان کار این کانال از زمین‌های زراعتی منطقه‌ی تازه‌ امید شهرک حیرتان و برخی از مناطق ولسوالی دولت‌آباد ولایت بلخ گذشته است. دست‌کم چهار منبع تأیید می‌کنند که هزارها جریب زمین زراعتی‌شان در این مسیر تخریب شده است.
اما مسئولان در شرکت انکشاف ملی که مسئولیت ساخت این کانال را به عهده دارند می‌گویند زمین‌های که تخریب شده‌اند مربوط به علف‎چرهای حکومتی بوده است. مسئولان ولایتی این اداره می‌گویند برای افرادی که زمین‌های شخصی‌شان در جریان کار این کانال تخریب شود خسارت پرداخت می‎شود.
با این همه، احداث کانال‌ قوش‌تپه در شمال افغانستان و امتداد آب دریای آمو به دشت‌های ولایت‌های بلخ، جوزجان و فاریاب که به‌عنوان رویای دیرینه میان مردم لقب گرفته است، به‌گونه‌ای شدید جریان دارد. اما پرسش این‌جا است که آیا طالبان می‌توانند این طرح بزرگ ملی را به‌صورت درست تکمیل کنند یا خیر. پرسشی که گذشت زمان به آن پاسخ خواهد داد.