تلاش برای درآمد و ایجاد فرصت شغلی

پیش‌برد کانال یوتیوب این روزها پیشه‌ای پردرآمد برای شماری از شهروندان افغانستان شده است. تحولات پسین که منجر به تسلط دوباره طالبان بر کشور شد، فرصت‌های شغلی را از بیشتر خبرنگاران، فعالان رسانه‌ای، هنرمندان و جوانان گرفته است. این امر سبب شده که راه برای ایجاد کانال‌های یوتیوب بیشتر باز شود. افرادی که به شغل یوتیوبری روی آورده‌اند و با استفاده از ساخت کانال یوتیوب محتوای رسانه‌ای تولید می‌کنند، اکنون عواید خوبی دارند. کسانی که به این شغل روی آورده‌اند، می‌گویند که پس از مدتی کوتاه توانسته‌اند معیار‌های یوتیوب را تکمیل کنند و کانال‌شان به درآمد برسد. آنان با تولید برنامه‌هایی در طنزی، تفریحی، فرهنگی و به نمایش گذاشتن استعداد‌ها، به درآمدهای خوبی دست یافته‌اند.
فرشید فرهمند (نام مستعار) یکی از خبرنگاران در هرات است. او پس از تحولات پسین و سقوط حکومت به دست طالبان، وظیفه‌اش را از دست داد و اکنون به شغل یوتیوبری روی آورده است. این خبرنگار پیشین می‌گوید که مدتی به دنبال کار بود، اما کاری برایش میسر نشد و به ایجاد یک کانال یوتیوب روی آورد. او علاوه می‌کند که بیشتر از یک‌ سال می‌شود که به شماری از ولسوالی‌های هرات و شماری از ولایت‌های کشور سفر و برنامه‌های تفریحی تولید می‌کند و گزارش‌هایی از آبدات تاریخی برای کانال یوتیوب خود تولید می‌کند. فرشید فرهمند می‌افزاید: «وظیفه‌ام را از دست داده بودم، کار پیدا کرده نتوانستم، کانال یوتیوب ساختم. به مناطق اطراف سفر می‌کنم و برنامه‌های تفریحی و گزارش از مردم در مورد فرهنگ و رسم و عنعنات تهیه می‌کنم.»
این خبرنگار علاوه می‌کند که هنوز کانال یوتیوبش شرایط کسب درآمد را تکمیل نکرده، اما تلاش دارد تا چند ماه دیگر بتواند معیارهای کسب درآمد را تکمیل و صاحب عاید شود. او می‌گوید: «برنامه‌هایی که تهیه می‌کنم، گرچه زحمت دارد، اما توأم با سرگرمی است. تا هنوز کانال یوتیوب من یک هزار اشتراک‌کننده را تکمیل نکرده است. تلاش می‌کنم تا بیشتر برنامه بسازم و به درآمد برسم.»
هرات یکی از شهرهای بزرگ افغانستان است که یوتیوبران زیادی این روزها در این شهر مصروف تهیه برنامه‌های تولیدی‌اند. همه این افراد تلاش دارند با استفاده از برنامه‌هایی که سبب جذب مخاطبان بیشتر شود، خود را به عاید برسانند.
مدثر احمد در یکی از دانشگاه‌های خصوصی هرات به‌عنوان استاد فعالیت می‌کرد، اما این روزها سرگرم ضبط برنامه‌های تفریحی در سطح شهر هرات است. او می‌گوید که نزدیک به دو سال پیش این کانال یوتیوب را ایجاد کرده و تازه توانسته شرایط کسب درآمد از این طریق را تکمیل کند.
این یوتیوبر در دو سال گذشته بیشتر برنامه‌هایی در قالب فعالیت‌های اسلامی داشته و در روزهای جمعه به مسجدهای ولایت هرات می‌رود و گزارش‌هایش را ضبط می‌کند. می‌گوید: «زیادتر برنامه‌های دینی و اسلامی و هم گزارش‌های تفریحی از سطح شهر داشتیم. روزهای جمعه به مساجد می‌رفتم و تبلیغ امامان مساجد و مبلغان را ضبط و برای کانال یوتیوب گزارش تهیه می‌کردم.» این استاد پیشین دانشگاه توضیح می‌دهد که اکنون کانال یوتیوبش بیشتر از چهار هزار اشتراک‌کننده دارد و زمانی که نوارهای تصویری تولیدشده را در کانالش بارگذاری می‌کند، پس از یک هزار بازدید، حدود دو دالر به حساب بانکی او اضافه می‌شود.
یکی از شرایط اساسی در کانال یوتیوب و رسیدن به کسب درآمد، تهیه برنامه‌های تولیدی است. کسانی که به این شغل روی آورده‌اند، همچنان از درآمد آن احساس خرسندی می‌کنند. فهیم جوینده (نام مستعار) یکی از سینماگران هرات است که روزگاری در تیاتر این ولایت برنامه‌های طنزی اجرا می‌کرد. او می‌گوید که برنامه‌هایش را حالا مردم می‌توانند از طریق کانال یوتیوب ببینده باشند. او دلیل رجوع به یوتیوب را درآمد مناسب عنوان می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که قبلاً در تیاتر هرات وظیفه داشت و ماهانه معاش اندکی به دست می‌آورد، اما پس از ایجاد کانال یوتیوب، درآمدش افزایش یافته و حتا چندین تن دیگر را به کار استخدام کرده است. او می‌گوید: «به تیاتر هرات برنامه اجرا می‌کردم، ماهی هشت یا نُه هزار معاش داشتم؛ اما حالا که کانال ساخته‌ام و برنامه‌های طنز خود را از این طریق به نشر می‌رسانم، درآمد بسیار بالایی دارم. ماهانه شاید تا دو هزار دالر هم برسد.»
یوتیوبران در هرات که این روزها آزادانه فعالیت می‌کنند و از این طریق درآمد دارند، نگران محدودیت‌های شغلی‌اند. آنان می‌گویند با این‌که چندین بار به ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات برای دریافت جواز کاری مراجعه کرده‌اند، موفق نشده‌اند. ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات به آنان گفته است که منتظر ترتیب دستورالعمل باشند تا در قالب آن فعالیت‌های این گروه تعریف شود.
یک منبع در ریاست اطلاعات و فرهنگ اما تایید می‌کنند که طالبان تلاش دارند طرزالعمل را طوری تهیه کنند که براساس آن همه یوتیوبران به این گروه مالیه بپردازند و در قالب آن فعالیت‌‌‌شان را پیش ببرند، اما این ادعا از سوی طالبان تایید یا رد نشده است.
یوتیوبران در هرات در حالی آزادانه فعالیت می‌کنند که شماری از دختران یوتیوبر در کابل از محدودیت‌های وضع‌شده توسط طالبان خبر می‌دهند و می‌گویند که برای ضبط و تهیه برنامه‌ها باید از گروه اجازه بگیرند. سمیه، یکی از دختران یوتیوبر در کابل است. او تا چند ماه پیش از گوشه‌های شهر کابل گزارش‌های اجتماعی تهیه می‌کرد، اما اکنون از وضع محدودیت‌ توسط طالبان خبر می‌دهد. سمیه می‌گوید که طالبان اجازه نمی‌دهند هیچ فردی کانال خبری در یوتیوب داشته باشد. به گفته او، اگر طالبان بدانند که کسی کانال یوتیوب خبری دارد، فوراً او را بازداشت و زندانی می‌کنند. سمیه علاوه می‌کند: «جواز رسمی به کسی نمی‌دهند، فقط اگر واسطه داشته باشید، امر می‌دهند که کسی برای‌تان مزاحمت و ممانعت ایجاد نکند؛ البته آن هم برای کسانی که گزارش‌های اجتماعی تهیه می‌کنند. داشتن کانال یوتیوب خبری، از نظر طالبان جرم است.»
این‌همه در حالی است که پس از قدرت‌گیری طالبان و از دست دادن فرصت‌های شغلی، بیشتر افراد به ایجاد کانال‌های یوتیوب روی آورده‌اند و از این طریق مخارج زنده‌گی را به‌خوبی تأمین می‌کنند.