حدود ۷۳ درصد پناهنده‌گان نخبه در صورت تغییر نظام سیاسی به افغانستان برمی‌گردند

موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل پژوهشی را زیر نام «وضعیت نخبه‌گان مهاجر افغانستان و نگرش آنان نسبت به آینده کشور» به مناسبت دوساله‌گی فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان انجام داده است. این تحقیق بربنیاد پرسش‌نامه و روش کمی و آماری از پناهنده‌گان نخبه که در دو سال اخیر به نقاط مختلف جهان پناهنده شده‌اند، گردآوری و سپس تجزیه و تحلیل شده است. از میان ۵۰۰ پرسش‌نامه تحقیق که با رعایت ترکیب قومی و جنسیتی به نخبه‌گان فرستاده شده بود، ۳۵۲ تن از ۳۲ کشور جهان به پرسش‌های آن پاسخ داده‌اند. براساس آمارها، سن اشتراک کننده‌گان این تحقیق از ۳۰ تا ۵۰ سال است که ۸۰ درصدشان را مردان و ۲۰ درصدشان را زنان تشکیل می‌د‌هند. ۴۹.۲ درصد پاسخ‌دهنده‌گان از منظر مدرک و رشته تحصیلی دارنده مدرک ماستری، ۳۰.۹ درصد دارنده مدرک لیسانس و ۱۸.۳ درصد دارای مدرک دکترای تخصصی بودند که ۶۹ درصدشان علوم انسانی خوانده‌اند.
این گزارش تحقیقی نشان می‌هد که ۴۸.۲ درصد پناهنده‌گان نخبه اهل افغانستان در گام نخست نگرانی جدی امنیتی و پس از آن، نبود آزادی‌های سیاسی-مدنی، توهین‌وتحقیر و بیکاری را عامل پناهنده شدن خود اعلام کرده‌اند. بربنیاد این گزارش، ۶۴.۲ درصد از نخبه‌های افغانستان در فاصله زمانی سقوط و یک سال پس از آن از کشور خارج شده‌اند. از میان مجموع نخبه‌گانی که در حل پرسش‌نامه‌ها سهم گرفته‌اند، ۷۵.۶ درصدشان موفق شده‌اند که با خانواده‌های‌شان پناهنده شوند.
براساس این تحقیق، ۶۰ درصد پناهنده‌گان نخبه که به کشور مقصد رسیده‌اند، از نظر شغلی در کشورهای محل اقامت خود هنوز شغلی ندارند و از حمایت دولت‌های میزبان برخوردارند. دست‌کم ۵۱ درصد افرادی‌که دارای شغل شده‌اند نیز کارشان را مطابق تخصص خود و رضایت‌بخش نمی‌دانند. همچنان ۴۴.۵ درصد پناهنده‌گان نخبه زمینه ارتقای ظرفیت‌شان را در جوامع جدید می‌بینند و ۴۹.۷ درصد پاسخ‌دهنده‌گان به پرسش تجربه افسرده‌گی در خود یا خانواده پاسخ مثبت داده‌اند.
در گزارش این تحقیق آمده است که حدود ۶۳.۹ درصد پناهنده‌گان نخبه از اقدام به پناهنده‌گی، رضایت نسبی و ۲۰ درصد رضایت کامل داشته‌اند. ۳۳.۵ درصد آنان دلیل رضایت‌شان را احساس امنیت فیزیکی و روانی خوانده‌اند و ۳۵.۵ درصد دیگر نیز گفته‌اند که امنیت، برخورداری از حقوق شهروندی و آینده بهتر فرزندان‌شان دلایل رضایت‌مندی‌شان از پناهنده‌گی است.
در این میان، ۷۳.۷ درصد اشتراک‌کننده‌گان این تحقیق گفته‌اند که در صورت تغییر نظام سیاسی در افغانستان ، تمایل بازگشت به کشور را دارند. همچنان ۲۳.۱ درصد گفته‌اند که هرگز نمی‌خواهند به کشور بازگردند. ۳٫۲ درصد نیز افزوده‌اند که تلاش دارند تا به‌زودی به افغانستان برگردند . براساس این گزارش، افرادی که قصد برگشت به افغانستان را ندارند، استدلال کردند که زیربنای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان ویران شده است و به راحتی قابل ترمیم و بهبود نیست. به همین دلیل، آنان امیدی به افغانستان توسعه‌یافته و باثبات ندارند تا برگردند. آمارها نشان می‌دهد که اگر نظام سیاسی افغانستان تغییر نکند، ۹۶.۸ درصد این نیروها هرگز به کشور برنمی‌گردند.
در ادامه گزارش آمده است که ۶۱.۳ درصد نخبه‌گان در مورد تامین ثبات سیاسی در کشور اظهار ناامیدی کرده و ۵۶.۳ درصد آنان انحصارطلبی گروه طالبان و مداخلات خارجی‌ها را موانع ثبات سیاسی عنوان کرده‌اند. همچنان ۳۱.۶ درصد بر انحصارطلبی گروه حاکم تاکید کردند، در حالی که به باور ۷۱.۶ درصد اشتراک‌کننده‌گان، آنان از تغییر تفکر و رویکرد طالبان ناامید بودند. پناهنده‌گان نخبه مسیر نظام مطلوب را مبارزه مدنی و فرهنگی، رای‌زنی با کشورها و مجامع بین‌المللی و راهکار نظامی برشمرده‌اند.
گفتنی است که با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، ده‌ها هزار کارمند مسلکی حکومت پیشین، فعالان سیاسی، اعضای جامعه مدنی، استادان دانشگاه‌ها، اقلیت‌های قومی و مذهبی و خبرنگاران به علت تهدیدهایی که متوجه زنده‌گی آنان و خانواده‌های‌شان بود، کشور را ترک کرده‌اند. آنان در گذشته نیز گفته‌ بودند که به دلیل ایدیولوژی و عملکرد طالبان، آینده تاریکی برای خود و کشور متصورند و نمی‌توانستند که در افغانستان بمانند.