طالبان: برای ما نسخه نپیچید

پنجمین دور نشست فارمت مسکو، روز گذشته در شهر کازان روسیه با محوریت افغانستان برگزار شده است. اشتراک‌کننده‌گان با صدور بیانیه‌ای مشترک، خواستار مبارزه صادقانه طالبان علیه گروه‌های تروریستی شده‌اند. آنان با نگرانی از اوضاع امنیتی افغانستان، گفته‌اند که شاخه خراسان داعش و سایر گروه‌های تروریستی باید از سوی طالبان سرکوب شوند.
روسیه، هند، چین، تاجیکستان، قزاقستان، اوزبیکستان، ایران، قرغیزستان و ترکمنستان از اعضای فارمت مسکو هستند. همچنان نماینده‌گان کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و ترکیه به‌عنوان اعضای ناظر در این نشست اشتراک کرده‌اند. وزارت خارجه روسیه قبلا اعلام کرده است که طالبان به‌عنوان مهمان در این نشست دعوت شده‌‌‌اند.
شرکت‌کننده‌گان در فارمت مسکو با صدور بیانیه‌ای، از وضعیت دشوار امنیتی افغانستان به دلیل تشدید فعالیت‌های گروه‌های تروریستی ابراز نگرانی کرده‌اند. در بیانیه‌ پایانی این نشست آمده است که طالبان باید با اقدام‌های عملی ثابت کنند که از تبدیل شدن افغانستان به کانون تروریسم، بی‌ثباتی و گسترش آن در منطقه جلوگیری می‌کنند.
اعضای نشست فارمت مسکو در بیانیه‌ پایانی خود تاکید کرده‌اند که طالبان همکاری خود در مبارزه با تهدیدات تروریستی و قاچاق مواد مخدر از خاک افغانستان را افزایش دهند.
اشتراک‌کننده‌گان این نشست همچنان خواستار رعایت حق آموزش و کار زنان شده‌اند. در بخشی از بیانیه‌ آنان آمده است: «ما بر نگرانی‌ها در مورد ممنوعیت کار برای زنان و تحصیل برای دختران تمرکز کردیم و از مقامات افغانستان [طالبان] خواستیم تا آموزش مدرن را مطابق با معیارهای بین‌المللی در مکاتب ترویج کنند.»
با این حال، خبرگزاری تاس روسیه به نقل از ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان، نگاشته است که تاجیکستان این بیانیه‌ مشترک را امضا نکرده است. کابلوف گفته است: «ما کار خود را به پایان رسانده‌ایم و تقریباً همه به‌ جز تاجیکستان، اعلامیه کازان را امضا کرده‌اند؛ زیرا شرکای تاجیک ما به برخی از مواد این اعلامیه اعتراض دارند.»
در همین حال، ضمیر کابلوف، نماینده روسیه برای افغانستان، نگرانی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور در مورد وضعیت افغانستان را بیان کرده است. او به نقل از لاوروف گفته که طالبان نتوانسته‌اند به وعده‌های خود در مبارزه علیه گروه‌های تروریستی در افغانستان عمل کنند.
کابلوف به نقل از وزیر امور خارجه روسیه، افزوده که رژیم طالبان را زمانی به رسمیت خواهد شناخت که به تعهدات بین‌المللی خود «یعنی همه‌شمول ساختن حکومت، نه‌تنها به معنای قومی، بلکه به معنای سیاسی عمل کند.»
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رییس جمهور ایران و سفیر این کشور در افغانستان، نیز خواستار ایجاد یک «چارچوب قانونی مشروع برای حکومت‌داری» در افغانستان شده است. او گفته است: «موضوع اساسی و مهم که با تثبیت آن فضای آرامش منطقه تعمیم خواهد یافت، نیل هر چه سریع‌تر [طالبان] به یک چارچوب قانونی مشروع است؛ قانونی که مبتنی بر واقعیت تنوع جامعه افغانستان باشد و دامنه آن همه اقوام، مذاهب و زبان‌ها را شامل گردد.»
همچنان شماری از اشتراک‌کننده‌گان این نشست امریکا را مسوول وضعیت کنونی در افغانستان دانسته‌اند. آنان افزوده‌اند که ایالات متحد باید مسوولیت خود در قبال بازسازی افغانستان را به رسمیت بشناسد و ذخایر ارزی این کشور را آزاد سازد.
با این حال، امیر‌خان متقی، وزیر خارجه طالبان، در نشست فارمت مسکو گفته است که در ۴۵ سال گذشته هیچ «نسخه خارجی به نام اصطلاح تعریف‌ناشده حکومت همه‌شمول» نتوانسته است بحران افغانستان را حل کند. او از اشتراک‌کننده‌گان این نشست خواسته است که برای طالبان نسخه حکومت‌داری ارایه نکنند و به ‌جای آن «کار رسمی» را با این گروه شروع کنند.
سرپرست وزارت خارجه طالبان ادعا کرده که براساس واقعیت‌های سیاسی معاصر، بنیاد حکومتی را در افغانستان گذاشته‌اند که «در کنار حکومت‌داری موثر، از مشروعیت دینی و ملی برخوردار است.» او در حال رژیم طالبان را دارای مشروعیت «دینی و ملی» می‌خواند که همه کشورها حتا اشتراک‌کننده‌گان این نشست ساختار طالبان را فاقد مشروعیت داخلی و خارجی می‌دانند.
از سوی دیگر، شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان، پیش از برگزاری این نشست، خواستار برگزاری اجلاس منطقه‌ای با حضور تمام طرف‌ها به ‌شمول طالبان با حضور سازمان ملل متحد شده است. این شورا با نشر بیانیه‌ای، گفته است: «تعامل یک‌جانبه با گروه طالبان قباحت‌زدایی از یک گروه افراطی است که تداوم حاکمیت آن امنیت منطقه و جهان را تهدید می‌کند و اثرگذار نخواهد بود.»
همچنان شماری از فعالان سیاسی و جنبش‌های اعتراضی زنان، می‌گویند که نباید با دعوت از طالبان به نشست‌های منطقه‌ای، این گروه عادی‌سازی شود. جنبش شنبه‌های ارغوانی با صدور بیانیه‌ای، از دعوت طالبان به فارمت مسکو انتقاد کرده است.
گفتنی است که نشست فارمت مسکو در سال ۲۰۱۷ از طرف روسیه به‌عنوان فارمت جداگانه از ایالات متحده در گفت‌وگو با طالبان ایجاد شده است. اعضای طالبان برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ به ریاست عباس استانکزی و عضویت عبدالسلام حنفی، شهاب‌الدین دلاور و سهیل شاهین از مقام‌های کنونی طالبان در فارمت مسکو، شرکت کرده بودند.
طالبان پس از بر سلطه بر افغانستان، عبدالسلام حنفی، معاون اداری رییس‌الوزرای خود را در سال ۲۰۲۱ به این نشست فرستادند، اما روسیه در سال ۲۰۲۲ از این گروه در نشست فارمت مسکو دعوت نکرد‌.
قابل ذکر است که روسیه با ایجاد «فارمت مسکو» از ایالات متحده نیز دعوت کرده بود، اما امریکا در آن زمان دعوت مسکو را نپذیرفته بود.