هشدار بانک جهانی درباره رکوردشکنی قیمت نفت «در صورت تشدید جنگ غزه»

این نهاد می‌گوید اگرچه این درگیری تاکنون تأثیر محدودی روی بازار جهانی مواد خام داشته، ولی تشدید بحران در خاورمیانه در کنار ادامه جنگ روسیه و اوکراین می‌تواند بازار نفت، فلزات و محصولات کشاورزی را با یک «شوک دوگانه» مواجه کند و به بزرگ‌ترین بحران نیم‌قرن اخیر منجر شود.
این دور جنگ سه هفته پیش با حمله گروه حماس به جنوب اسرائیل آغاز شد؛ حمله‌ای که به گفته مقام‌های اسرائیل در آن شبه‌نظامیان بیش از ۱۴۰۰ نفر – عموماً غیرنظامی – را کشتند و ۲۲۹ نفر را به گروگان گرفتند. به گفته مقام‌های فلسطینی، در حملات اسرائیل به نوار غزه تا کنون بیش از ۸۳۰۰ نفر از جمله بیش از ۳۴۰۰ کودک کشته شده‌اند.
سه سناریو برای قیمت نفت
بانک جهانی در گزارش دوره‌ای‌اش درباره «چشم‌انداز بازارهای مواد خام» با بررسی سه سناریوی مختلف درباره تأثیر بالا گرفتن جنگ غزه روی میزان تولید جهانی نفت، به این نتیجه رسیده که این اتفاق می‌تواند قیمت جهانی آن را بین ۳ تا ۷۵ درصد بیشتر کند.
طبق این گزارش، یک «اختلال کم» در این بازار در حد جنگ داخلی لیبی در سال ۲۰۱۱ که عرضه نفت را بین ۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد، می‌تواند قیمت هر بشکه نفت را از حدود ۹۰ دلار فعلی را به ۹۳ تا ۱۰۳ دلار افزایش دهد.
به گفته بانک جهانی «اختلال متوسط» در سطح اشغال عراق در سال ۲۰۱۱ که به کاهش سه تا پنج میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت، قیمت آن را به بشکه‌ای ۱۰۹ تا ۱۲۱ دلار می‌رساند.
ولی «اختلال شدید» بازار جهانی طلای سیاه در حد بحران نفتی سال ۱۹۷۳ و کاهش شش تا هشت میلیون بشکه‌ای تولید روزانه، می‌تواند قیمت نفت را تا ۱۴۰ تا ۱۵۷ دلار در هر بشکه بالا ببرد که بالاتر از رکورد تاریخی آن در سال ۲۰۰۸ است.
در آن سال، در جریان جنگ چهارم اعراب و اسرائیل، کشورهای عرب صادرات نفت به حامیان اسرائیل را متوقف کردند و باعث شدند قیمت جهانی نفت چهار برابر شود.
شاید همین نگرانی‌ها بود که باعث شد آمریکا، بزرگ‌ترین حامی اسرائیل برای افزایش عرضه نفت دست به کار شود.
در میانه جنگ در غزه، دولت آمریکا تصمیم گرفت تحریم صادرات نفت ونزوئلا را برای شش ماه معلق کند.
در سال‌های اخیر آمریکا بارها تلاش کرده برای کاهش قیمت نفت، کشورهای عضو اوپک و متحدانشان را قانع کند که تولیدشان را افزایش دهند. ولی اوپک‌پلاس به رهبری عربستان و روسیه، در برابر این خواسته مقاومت کرده‌اند و برای بالا نگه داشتن قیمت نفت، تولیدشان را کم هم کرده‌اند.
ولی تعلیق تحریم‌های آمریکا بعید است باعث افزایش چشمگیر حجم صادرات ونزوئلا شود؛ چرا که عدم سرمایه‌گذاری، به شدت ظرفیت تولید نفت این کشور را کم کرده است.
ونزوئلا یک دهه پیش حدود سه میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می‌کرد؛ ولی این رقم حالا به حدود هفتصد هزار بشکه کاهش یافته است.
بیشتر ذخایر نفتی ونزوئلا نوعی نفت بسیار سنگین و غلیظ است که در سال‌های اخیر، با مخلوط کردن آن با میعانات گازی وارداتی، آن را به مشتریانی در چین می‌فروخت.
تحلیلگران بازار نفت می‌گویند با تعلیق تحریم‌های آمریکا، احتمالاً بخشی از نفت ونزوئلا به مشتریانی در اروپا و قاره آمریکا فروخته شود و این ممکن است تقاضا در چین را افزایش دهد.
ولی بعید به نظر می‌رسد ونزوئلا به تنهایی بتواند کاهش نفت پیش‌بینی‌شده حتی در سناریوی «اختلال کم» بانک جهانی را جبران کند.
بانک جهانی هشدار داده که اثرات بالا گرفتن جنگ غزه به قیمت نفت محدود نمی‌ماند. این نهاد گفته در شرایط عادی، انتظار می‌رفت سال آینده میلادی قیمت نفت، فلزات و محصولات کشاورزی کاهش پیدا کند؛ ولی «اگر مناقشه بالا بگیرد، چشم‌انداز بازار مواد خام به سرعت تیره می‌شود.»
آیهان کوسه، قائم‌مقام اقتصاددان عالی بانک جهانی می‌گوید: «قیمت‌های بالاتر نفت، اگر پابرجا بماند، طبیعتاً به بالا رفتن قیمت مواد غذایی منجر می‌شوند. اگر یک شوک شدید در قیمت نفت به واقعیت بپیوندد، نرخ تورم مواد غذایی را که همین حالا هم در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بالاست، بالاتر هم می‌برد.»
آقای کوسه با اشاره به این‌که هفتصد میلیون نفر در سراسر جهان با سوءتغذیه دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، هشدار داده که بالا گرفتن جنگ غزه «بحران عدم امنیت غذایی را نه فقط در منطقه، بلکه در سراسر دنیا تشدید می‌کند.»
حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ باعث شد قیمت جهانی حامل‌های انرژی، فلزات، کود شیمیایی و محصولات کشاورزی، بویژه گندم و روغن آفتابگردان به شدت افزایش یابد.
بانک جهانی توصیه کرده کشورهای جهان به جای ممنوعیت صادرات کود شیمیایی و مواد غذایی، روی متنوع کردن منابع غذایی، افزایش بهره‌وری کشاورزی و نیز گذار سریع‌تر به سمت استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر حرکت کنند.