اعمار بندهای آب؛ حرکت منحنی امکانات تولید در اقتصاد افغانستان به سمت بیرون

منحنی امکانات تولید یا تابع تبدیل (Transformation Function) یک منحنی شناخته ‌شده در علم اقتصاد است که یک مدل ساده از آن ارایه می‌دهد. این منحنی ترکیب‌های مختلف خروجی را که اقتصاد می‌تواند تولید کند، مشخص می‌سازد. مدل ساده از منحنی امکانات تولید جهت فهم بهتر مطلب، صرفاً ترکیبی از دو کالای مختلف خروجی را که اقتصاد می‌تواند تولید کند در نظر می‌گیرد. در منحنی امکانات تولید، مقدار تولیدات روی دو محور مختصات رابطه معکوس دارند (برای افزایش مقدار بیش‌تر از تولید یک کالا به ناچار باید مقدار کم‌تری از کالای دیگر تولید شود)، در غیر آن رشد روی منحنی امکانات تولید، بدون استفاده از منابع فزیکی بیش‌تر و یا بالا رفتن کارایی منابع موجود و یا هم ترکیبی از آن دو ممکن به نظر نمی‌رسد. رشد روی منحنی امکانات تولید در اقتصاد افغانستان معلول استفاده از منابع فزیکی بیش‌تری خواهد بود که اعمار بندهای آب این امکان را از طریق افزایش تولید برق و خلق بیش‌تر منابع فزیکی به وسیله تبدیل زمین‌های لامزروع به قابل زرع در افغانستان فراهم می‌سازد.
در این مقاله تلاش صورت گرفته است تا اثر افزایش فزیکی منابع تولید روی رشد منحنی امکانات تولید و انتقال آن به سمت راست نظر به مبدا مورد تجزیه، تحلیل و پیش‌بینی قرار گیرد و پیشنهادات برای تحقق آن نیز ارایه شود.
بند کمال خان یکی از پروژه‌های مهم کنترل آب در افغانستان به شمار می‌رود که جدیداً به بهره‌برداری سپرده شده و ظرفیت ذخیره ۵۲ میلیون متر مکعب آب را دارد. بنا بر معلومات مقدماتی، این بند قابلیت استفاده از منابع آب برای زمین‌های زراعتی به مساحت ۱۷۴ هزار هکتار و قابلیت تولید نه میگاوات برق را دارد. بند آب پاشدان در ولایت هرات ظرفیت تولید دو میگاوات برق را دارد، ۱۸هزار هکتار زمین را آبیاری می‌کند و ۵۴ میلیون متر مکعب آب را ذخیره می‌کند. بند‌ کجکی در هلمند، بند بخش‌آباد در فراه، بند مچلغو در پکتیا، بند سلطان در غزنی، بند توری در زابل، بند پلتو در پکتیکا، بند شاه و عروس در کابل، بند شورابک در بدخشان و بند‌های سراب و شفلوغ در ولایت ارزگان از جمله بندهایی است که حسب تایید مقام‌های اداره ملی تنظیم امور آب کار آن‌ها عملاً جریان دارد‌. افزایش فزیکی زمین‌های زراعتی از این بابت زمینه‌ساز تولید میوه‌جات، سبزیجات، حبوبات و انواع مختلف محصولات زراعتی و هم‌چنان تقویت مالداری و فرآورده‌های لبنیاتی می‌شود که در نتیجه سطح درآمد و استخدام افزایش می‌یابد. افزایش سطح درآمد و کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح پس‌انداز و افزایش میزان تولیدات ناخالص داخلی را به دنبال دارد و روی بهبود وضعیت امنیتی، میزان سرمایه و سرمایه‌گذاری و کاهش فقر اثر می‌گذارد. در منحنی امکانات تولید هرقدر منحنی امکانات تولید نظر به مبدا به سمت راست حرکت کند، شاهد رشد مثبت اقتصادی خواهیم بود. رشد مثبت اقتصادی به عنوان افزایش بازدهی بالقوه در طول زمان تعریف می‌شود و با تغییر مکان رو به بیرون منحنی، نمایش داده می‌شود. تغییر مکان رو به بیرون منحنی امکانات تولید، به این معنا است که ظرفیت تولید تمام کالاها در اقتصاد، افزایش یافته است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که در اقتصاد افزایش نیروی کار، کشف مواد اولیه جدید، به کار گیری روش‌های جدید تولید، تقسیم کار، تخصصی شدن وظایف و به کار گیری فن‌آوری‌های جدید صورت گیرد. همه موارد متذکره از طریق اعمار بندهای آب‌گردان با توجه به ظرفیت‌های پیش‌بینی شده، امکان‌پذیر است.
رشد اقتصادی، در واقع افزایش تولید کالا و خدمات، رونق بازار و بهبود وضعیت اقتصادی مردم است که نشان‌دهنده درصد تغییر سالانه تولید ناخالص داخلی (GDP) می‌باشد. با بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان، افزایش فزیکی زمین‌های قابل زرع و ازدیاد محصولات زراعتی، هم‌چنان تولید برق و فراهم‌آوری شرایط استفاده از تکنولوژی و کارایی عوامل تولید از این ناحیه، منحنی امکانات تولید در اقتصاد کشور نظر به مبدا به سمت راست حرکت می‌کند.
حمایت‌های مالی کشاورزان، سهولت‌های اعتباری و دسترسی بیش‌تر آنان به تسهیلات و خلق بازار برای فرآورده‌های آنان، موجب افزایش فرصت‌های شغلی و بلند رفتن میزان درآمد به گونه پایدار در کشور می‌شود. مکانیزه کردن زراعت و انکشاف تجارت محصولات زراعتی‌، یکی از راهکارهای مناسب برای رشد سکتور زراعت به نظر می‌رسد که این را در حد بلندی، بندهای آب‌گردان از طریق فراهم‌آوری و وسعت‌بخشی زمین‌های زراعتی و افزایش مقدار تولید برق در کشور فراهم می‌سازد. در صورتی ‌که کشاورزان مورد تشویق، ترغیب و رهنمایی معلومات مسلکی قرار گیرند، می‌توانند در زمینه‌های گوناگون کشاورزی به ظرفیت‌های بالقوه تولیدی و تجاری دست یابند و از این طریق نقش سکتور زراعت در رونق اقتصادی را برجسته سازند. مکانیزه کردن پروسس فرآورده‌های زراعتی به ویژه میوه‌جات، مغزباب و لبنیات که ناشی از گسترش بخش مالداری از این ناحیه خواهد بود، سبب کاهش سطح بیکاری، افزایش سطح درآمدها و پس‌اندازها و در نهایت زمینه‌ساز گسترش سرمایه‌گذاری در سایر سکتورها می‌شود. این مهم به یقین می‌تواند منحنی امکانات تولید در اقتصاد افغانستان را نظر به مبدا به سمت راست حرکت دهد و در بلند‌مدت توسعه اقتصادی در کشور را بیمه کند.
منابع:
دکتر یدالله دادگر و دکتر تیمور رحمانی، مبانی و اصول علم اقتصاد ، چاپ پنجم ۱۳۹۳ .
https://af.sputniknews.com
https://www.dw.com/fa-af/