مشروعیت سیاسی چیست؟

مشروعیت سیاسى را مى‏توان به اعتقاد جمعى اعضاى یک نظام و حاکمیت سیاسى به وجود و استمرار نظام یا حاکمیت، تعریف کرد. این باور و اعتقاد سبب مى‏شود که هر‌یک از اعضا، پیروی از قدرت اعمال شده و اطاعت از حاکمیت سیاسى را بر خود لازم تلقى کند.
در علوم سیاسی به مفهوم وجود حق حکومت برای حاکمان و لزوم شناسایی و پذیرش این حق از سوی حکومت‌شونده‌گان نیز قلمداد می‌شود.
اگر بخواهیم از موضوع قدرت و اقتدار خارج شویم و پیرامون این بپردازیم که مشروعیت سیاسی حکومت‌ها را کدام موارد شکل می‌دهد، به ترتیب ذیل به آن اشاره می‌کنیم:
کارامدی حکومت‌ها
کارامدی یا اثربخشی نظام‌های سیاسی عوامل مختلف دارد که با ایجاد یک سیستم پاسخگو بتواند در زمینه‌های مختلف موثریت داشته باشد.
اصلاحات در سیستم حکومت‌داری، نظام آموزشی پویا، شفافیت در نهادها، کاهش قیمت‌ها و افزایش درامدها، ایجاد فرصت‌ و مصونیت شغلی، تأمین امنیت، زدودن فقر و بیکاری و تحکیم اصل‌های شایسته‌سالاری و قانون‌مداری از جمله موارد کارامدی حکومت‌ها قلمداد می‌شود. کارامدی حکومت‌ها بسته‌گی به اثربخشی و رفع نارسایی‌های موجود در حکومت دارد و حکومت‌ها می‌بایست برای مشروعیت خود زمینه توسعه و رفاه اقتصادی را به وجود آورند و پروسه حکومت‌داری به‌گونه سالم مدیریت کنند تا زمینه‌ساز توسعه در ابعاد مختلف شود.
رضایت مردم
در یک نگاه‌، مشروعیت یعنی پذیرش و قبول همه‌گانی و مقبولیت مردمی و یا مورد رضایت مردم بودن حساب می‌شود.
به این منظور نقش مردم در مشروعیت حکومت‌ها جداً قابل تامل و بحث است. تمامی حکومت‌های دموکراتیک را حضور و رای مردم مشروعیت می‌بخشد و برگزاری انتخابات به معنای نقش مردم در مشروعیت بخشیدن حکومت‌ها شمرده می‌شود.
پایداری تمامی حکومت‌ها به حمایت و عدم حمایت مردم بسته‌گی دارد و هیچ نظام استبدادی در طول تاریخ بشر پایدار نمانده و در مرور زمان با توجه به نقیصه‌هایی که در روش حکومت‌داری وجود دارد، با فروپاشی و شکست مواجه می‌شوند.
تامین رفاه اقتصادی مردم
رفع نیازها و رسیده‌گی به مسایل اقتصادی مردم، ربط مستقیم به مشروعیت حکومت‌ها می‌گیرد و مردم از دولتی اطاعت می‌کنند که در فراهم‌سازی نیازهای اولیه‌شان سهم داشته باشد.
در کشورهای عقب‌افتاده یکی از معضل‌های جدی، تأمین نیازهای مالی و ایجاد زمینه اشتغال برای مردم از سوی حکومت است و حکومت‌ها از تأمین مالی و ایجاد زمینه اشتغال عاجزند و نمی‌توانند به مشکلات و نیازهای مردم به‌شکل اساسی رسیده‌گی کنند تا مشروعیت کسب به دست آورند. مشروعیت گرفتن از سوی مردم، علاوه بر بحث مشارکت و دخالت در تعیین سرنوشت، بسته‌گی به تأمین رفاه اقتصادی آن‌ها نیز دارد.
تحکیم عدالت
تحکیم عدالت را می‌توان در مسایل مختلف بررسی کرد. در فرهنگ دهخدا عدالت به معنای عادل بودن، انصاف داشتن، دادگر بودن و تعادل آمده است.
مشروعیت حکومت‌ها قطعاً بسته‌گی دارد به تحکیم عدالت و انصاف که رعایت اصل تعادل می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل دولت – ملت پاسخگو باشد.
عدم تحکیم عدالت در برخی از حکومت‌ها به‌عنوان یک معضل جدی مطرح بحث است و تا زمانی که دولت‌ها عدالت و برابری را رعایت نکنند، مشروعیت ملی را کسب نمی‌توانند.
تحکیم آزادی‌‌های بشری
در جهان امروز رعایت اصل آزادی بشری به‌عنوان یک ارزش پذیرفته شده است و افراد می‌توانند با استفاده از این حقوق، در عقاید و باورهای خود حق انتخاب آزاد داشته باشند.
آزادی بیان، احترام به حقوق زنان، حق اعتراض و حق داشتن افکار، خواسته‌ها و اراده آزاد از جمله حقوق پذیرفته شده بشر امروزی است.
حکومت‌ها با ایجاد قوانین سخت‌گیرانه در واقع حقوق و آزادی‌های بشری را سلب می‌کنند و چنین رویکردی به مشروعیت حکومت‌ها صدمه وارد می‌کند.
ساختار‌های حقوقی جهان امروز
در این مساله در میان اندیشمندان اسلامی و غیر‌اسلامی اتفاق نظر وجود ندارد؛ اما باید پذیرفت که بسیاری از ساختارهای حقوقی جهان امروز با قوانین الهی مغایرت ندارد.
پلورالیسم یا کثرت‌گرایی یکی از مسایل مهم در جهان امروز است. دین مبین اسلام نیز بر این امر تأکید جدی دارد که حقوق اقلیت‌ها نباید پایمال شود و در ساختار حقوقی جهان امروز نیز به موضوع پلورالیسم یا کثرت‌گرایی توجه جدی می‌شود. امروزه نادیده گرفتن حقوق اقلیت‌ها، مشروعیت سیاسی حکومت‌ها را زیر سوال می‌برد.
باور مردم به حکومت
حکومت‌ها مسوولیت دارند که به جای سلب اعتماد، اعتماد مردم را کسب کنند و مردم نسبت به حکومت موجود بایستی اعتماد داشته باشند و از حکومت بیگانه‌گی نکنند. این اعتماد زمانی به وجود می‌آید که حکومت‌ها آیینه تمام‌نمای مردم باشند و از سیاست‌های نادرست پرهیز کنند.
یکی از ویژه‌گی‌های حکومت‌های دموکراتیک، این است که مردم در تعیین زعیم دولت نقش دارند و به همین منظور اعتماد ملت بر دولت بیش‌تر است؛ چون گروهی که در زعامت کشور قرار دارد، انتخاب شده آرای مردم است.
نتیجه‌‌گیری
مشروعیت سیاسی حکومت‌ها یک فرایند است که از مجموعه رویکردهای حکومت‌کننده‌گان شکل می‌گیرد.
پذیرش اصولی که در بالا تذکر داده شد، حکومت‌ها را در کسب مشروعیت کمک می‌کند تا بتوانند با مکانیسم‌های پذیرفته شده خود را عیار سازند و عرضه خدمات بهتر برای شهروندان داشته باشند.
مشروعیت حکومت‌ها قطعاً بسته‌گی به رویکرد حکومت‌کننده‌گان دارد و اعمال قدرت با روش سخت‌گیرانه منجر به بی‌ثباتی و تداوم بی‌عدالتی می‌شود.
ضمانت مشروعیت سیاسی، تحکیم عدالت، تحکیم آزادی‌‌های بشری، تأمین رفاه و توسعه اجتماعی، کسب اعتماد مردم، پذیرفتن اصول جهان امروزی و کارامدی حکومت‌ها است.