فعالیت ۱۵۱ موسسه متوقف و کمک‌های نقدی قطع شده است

هرچند طالبان پیش از سقوط نظام جمهوری به‌گونه غیرمستقیم از تغییر رویکرد و نگرش خود در قبال زنان سخن گفته بودند، اما پس از تسلط بر کشور زنان را به‌گونه کامل از حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حذف و حقوق و آزادی‌های آنان را سلب کرده‌اند. این اقدام طالبان سبب شده که دست‌کم ۱۵۱ موسسه غیردولتی بیشتر فعالیت‌های خود در افغانستان را توقف دهند. افزون بر این، گزارش‌ها می‌رسانند که بسته‌های کمک نقدی جامعه جهانی نیز در سه هفته گذشته به کابل نرسیده است.
طالبان پس از بازگشت به قدرت، زنان را از همه عرصه‌های زنده‌گی جمعی حذف و محدودیت‌های دست‌وپاگیری علیه آنان وضع کرده‌اند. محرومیت از حق آموزش، تحصیل و کار و ممنوعیت از سفر بدون داشتن محرم، از اقدام‌های درشت این گروه بر زنان شمرده می‌شود که به روایت زنان، طالبان «کشور را به گورستان آرزوها» مبدل و عرصه‌های زنده‌گی را به روی آنان مسدود کرده‌اند.
وزارت اقتصاد طالبان روز شنبه، ۳ جدی، با ارسال مکتوبی به موسسه‌های داخلی و خارجی فعال در کشور دستور داده که فعالیت کارمندان زن‌ را تا امر ثانی متوقف کنند. در این مکتوب آمده است: «وزارت اقتصاد براساس مسوولیتی که دارد، به تمام‌ موسسات هدایت می‌دهد که تا امر ثانی کار تمام کارمندان اناث که در بخش‌های مربوطه‌شان ایفای وظیفه می‌کنند را توقف دهند.» قاری دین‌محمد حنیف، وزیر اقتصاد طالبان، هشدار داده است که در صورت تخلف و تعلل از محتوای مندرج این مکتوب، جواز کار این موسسه‌ها لغو می‌شود.
با این حال، بخش زنان سازمان ملل متحد اعلام کرده که ۸۶ درصد فعالیت ۱۵۱ موسسه پس از ممنوعیت کار زنان در افغانستان متوقف شده و یا هم کاهش یافته است. این نهاد نتایج ارزیابی تازه‌اش از فعالیت موسسه‌های غیردولتی در پی ممنوعیت کار زنان در افغانستان را منتشر کرده است. بخش زنان سازمان ملل افزوده که از هر سه موسسه تحت رهبری زنان، یک موسسه ناگزیر به توقف ۷۰ درصد از فعالیت‌هایش در افغانستان شده است.
از سوی دیگر، گزارش‌ها می‌رسانند که ارسال کمک‌های نقدی جامعه جهانی به افغانستان از سه هفته به این‌سو متوقف شده است. طبق اعلامیه «د افغانستان بانک» آخرین بسته پول نقد سازمان ملل متحد در ۲۳ قوس سال روان خورشیدی به کابل رسیده است. مقدار این پول ۴۰ میلیون دالر بوده است. این بانک پس از مواصلت هر بسته کمکی هفته‌وار به افغانستان از طریق بانک خصوصی «AIB» یک خبرنامه پخش می‌کرد، اما در سه هفته گذشته هیچ خبرنامه‌ای نشر نشده است.
براساس گزارش‌ها، جامعه جهانی در یک سال و شش ماه پسین مبلغ بیش از یک میلیارد و ۷۹۳ میلیون دالر را به‌گونه نقدی به افغانستان زیر حاکمیت طالبان فرستاده است.
این در حالی است که نشریه «فارن پالیسی» روز جمعه، ۹ جدی، گزارش داده که هر هفته ده‌ها میلیون دالر توسط امریکا و سازمان ملل متحد برای توزیع در سراسر افغانستان به کابل منتقل می‌شود، اما بسیاری از این پول‌ها اصلاً به دست نیازمندان نمی‌رسد. منابع به فارن ‌پالیسی گفته‌اند که مقدار نامشخصی از پول‌های کمکی به افغانستان توسط طالبان دزدیده می‌شود. طبق این گزارش، کمک‌ها از اهداف اصلی خود منحرف می‌شود و در مسیر اهداف خصوصی رهبران ارشد طالبان به مصرف می‌رسد.
با این حال، کارمندان زن در موسسه‌های داخلی و خارجی که به دستور طالبان از کار برکنار شده‌اند، این تصمیم را «غیرانسانی و زن‌ستیزانه» می‌خوانند. برخی از آنان در گفت‌وگو با ما از دشواری روزگار و آینده مبهم خود ابراز نگرانی می‌کنند.
تمنا عارف، یکی از بانوانی است که به دستور طالبان خانه‌نشین شده است. او می‌گوید: «امروز صبح، ما را مجبور کردند که از دفتر استعفا بدهیم. ما با تحمل مشکلات می‌رفتیم، امروز رسماً دفتر به روی ما بسته شد. آن‌‌قدر روحیه‌ام را از دست نداده بودم، اما بعضی از همکاران ما که مسوولیت خانواده‌ را بیشتر دارند، اولاد دارند و در عین حال شوهران‌شان هم وظیفه ندارند،‌ حال خوبی نداشتند؛ کلاً گریه می‌کردند.»
خانم عارف می‌افزاید: «در نظام طالبانی زن کنج خانه بنشیند، نوکر شوهرش باشد، آزادی نداشته باشد، خارج از چهار‌دیواری خانه فکر نکند. هیچ آینده‌ای را در این‌جا تصور نمی‌کنم و باید از این‌جا [افغانستان] بروم. تازه سمستر هفت می‌شدم که دانشگاه به رویم بسته شد. دفتر می‌رفتم، بسته شد. ما هیچ آینده‌ای نداریم، جز کنج خانه و آشپز‌خانه و اولاد‌داری. می‌خواستم نمرات سه‌ساله‌ام را از دانشگاه بگیرم، اجازه ندادند. گفتم شوهر ندارم و برادر بزرگ هم ندارم، چه کنم. اصلاً دلیل مرا نشنیدند و در ساحه دانشگاه اجازه‌ام ندادند.»
تمنا یکی از پیامدهای دستور ممنوعیت کار برای زنان را، تن دادن به ازدواج‌های اجباری و زودهنگام توصیف می‌کند و علاوه می‌کند: «امروز تازه متوجه شدم که بعضی از همکاران ما خودشان یا خواهرهای کوچک‌شان ازدواج می‌کنند. دخترهای بسیار کوچک با آدم‌هایی که سن بزرگ دارند و در خارج هستند، با آن‌ها نامزد شدند. امروز یکی از همکاران ما که شوهرش بیکار است و پنهانی زنده‌گی می‌کند، می‌گفت چه باید بکنم. نانوایی هم یاد ندارم. در حالی که ماستری دارد. کلاً حضور ما در بین مردم یک رقم وحشت‌ناک شده است. در مقایسه با یک ماه پیش یا دو هفته پیش، آدم‌های اطراف ما که در بلاک‌ها زنده‌گی می‌کنند و طالب هم نیستند، نگاه‌های عجیبی به ما دارند. این‌طور فکر می‌کنید که باور طالب، باور عام مردم است. خیلی انگشت‌شمار آدم‌ها اعتراض کردند. دختران زیر سن را چه کسی به شوهر می‌دهد؟ پدرش به شوهر می‌دهد و بدتر از طالب عمل می‌کند. باور و دید مردم کمتر از طالب نیست.»
تمنا عارف بیداری زنان را مدیون تلاش‌های خودشان می‌داند و تاکید می‌ورزد: «در بیست سال گذشته اکثریت دختران با مشکلات به مکتب رفتند. کسی ما را برای رفتن به مکتب، بدرقه نکرده‌ است. با عالمی از مشکلات و سختی‌ها مبارزه کردیم. خیلی‌ها تازه ثمره زحمت‌شان را می‌دیدند که طالب آمد. علاوه بر طالب، تبر خیلی از کسان دیگر نیز دسته پیدا کرده است. اگر بستر جامعه خواستار دختر و زن با‌سواد می‌بود، مردم از زنان حمایت می‌کردند، بودن ما در دفترها و مکتب‌ها و دانشگاه‌ها عادی می‌بود و ممکن چنین وضعیتی به میان نمی‌آمد.»
صفیه رضایی، بانوی دیگری است که از کار در موسسه‌ها محروم شده است. او در صحبت با ما می‌گوید که در یکی از نهادهای خارجی برای افراد دارای معلولیت در بخش صحی کار می‌کرد و این نهاد به دلیل منع کار زنان از سوی طالبان، برای سال ۲۰۲۳ میلادی با او قرارداد امضا نکرده است. خانم رضایی می‌گوید که علاوه بر کار با این نهاد، در یکی از نهادهای همکار با برنامه جهانی غذا (WFP) نیز همکاری می‌کرده که از وظیفه سبک‌دوش شده است. او در این نهاد به‌گونه موقتی در توزیع کمک‌ها برای زنان کار می‌کرد و قرار بود به‌زودی به‌عنوان کارمند رسمی مقرر شود. خانم رضایی می‌افزاید: «این‌ها [طالبان] می‌خواهند زنان را از جامعه حذف کنند که این اقدام تاثیرات ناگوار به‌جا مانده است. با حذف زنان در اقتصاد و آموزش ‌و پرورش صدمه وارد کرده‌اند. جامعه ما به سمت‌وسوی تاریکی در حرکت است و به همان سمت روان هستیم.»
او تاکید می‌کند که بیکاری و محرومیت، زنان را به افسرده‌گی مبتلا کرده است: «این کار ما را به افسرده‌گی مبتلا ساخته است. به هر داکتر که مراجعه کردم، گفت که افسرده‌گی داری. پیش روان‌شناس می‌روم، دوای داکتر می‌خورم، شب‌ها اصلاً خواب ندارم، روز هم با خود درگیرم.»
پس از آن‌که طالبان دستور ممنوعیت کار زنان در موسسه‌های داخلی و خارجی را صادر کرده‌‌اند، این اقدام با واکنش‌های گسترده داخلی و خارجی مواجه شده است. سازمان ملل و نهادهای زیر‌مجموعه آن ممنوعیت کار زنان در موسسه‌ها به شمول این سازمان را «نقض حقوق بشر و غیر قابل توجیه» خوانده‌اند.
واکنش نهادهای مختلف سازمان ملل متحد
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز سه‌شنبه، ۶ جدی، در توییتی گفته است این محدودیت‌ها «نقض حقوق بشر و غیرقابل توجیه است و باید لغو شوند.» او افزوده است: «اقدامات برای حذف و خاموش کردن زنان و دختران همچنان باعث رنج، عذاب و شکست‌های بزرگ برای مردم افغانستان می‌شود.»
کمیته‌های بیست‌گانه سازمان ملل
مدیران کمیته‌های بیست‌گانه سازمان ملل، هشدار داده‌اند که در نبود امدادگران زن، کمک‌‌های بشردوستانه به افغانستان متوقف می‌شود. در اعلامیه مشترک این کمیته‌ها گفته شده است که برخی از برنامه‌های بشردوستانه به دلیل نبود کارمندان زن در سازمان‌های غیردولتی محلی و بین‌المللی در افغانستان موقتاً متوقف شده است. آنان تاکید کرده‌اند که ارایه کمک‌های بشردوستانه بدون امدادگران زن امکان‌پذیر نیست.
شورای امنیت سازمان ملل متحد
این شورا روز سه‌شنبه، ۶ جدی، در بیانیه‌ای ممنوعیت حضور زنان در دانشگاه‌ها و کار در موسسات از سوی طالبان را محکوم کرده و گفته است: «تاثیرات قابل توجه و فوری بر عملیات‌های بشردوستانه در کشور، از جمله عملیات‌های سازمان ملل خواهد داشت. این محدودیت‌ها با تعهدات طالبان در قبال مردم افغانستان و همچنین انتظارات جامعه بین‌المللی در تضاد است.»
صندوق جمعیت سازمان ملل متحد
صندوق جمعیت سازمان ملل روز دوشنبه، ۵ جدی، با نشر بیانیه‌ای گفته است که منع تحصیل و کار زنان با موسسات در افغانستان در تضاد با قوانین جهانی حقوق بشر قرار دارد. این نهاد به نقل از ناتالیا کانم، مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، گفته است که فرمان‌های اخیر طالبان زنان افغانستان را از آزادی انتخاب و تصمیم‌گیری محروم می‌کند.
بخش زنان سازمان ملل
بخش زنان سازمان ملل روز یک‌شنبه، ۴ جدی، با نشر توییتی گفته است: «ممنوعیت زنان از کار، نقض اصول بشردوستانه است و شهروندان افغانستان را با بحران بیشتر و عمیق‌تر مواجه می‌کند.» این نهاد تاکید کرده است: «هیچ فاجعه‌ای بزرگ‌تر از حذف سهم نیمی از جمعیت افغانستان در مقابله با بحران انسانی در این کشور وجود ندارد.» سیما باهوس، مدیر اجرایی زنان در سازمان ملل، فرمان ممنوعیت کار زنان در افغانستان را «به‌شدت محکوم» کرده و گفته است که «زن ستیزی بی‌امان» طالبان ادامه دارد. در تازه‌ترین مورد فران اکویزا، معاون هماهنگ‌کننده کمک‌های بشری سازمان ملل در افغانستان، در دیدار با محمد‌عباس آخوند، وزیر مبارزه با حوادث طالبان، گفته است که تعلیق کار زنان در نهادهای امداد‌رسان، پیامدهای ویرانگری برای افغانستان خواهد داشت.
با این حال ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، به بی‌بی‌سی فارسی گفته است که زنان نباید در موسسات کار کنند. او گفته است: «موسسات تحت کنترل آنان نیست، خطر برای زنان زیاد است و گزارش‌های خطرناکی هم به ما رسیده است.» سخنگوی این گروه افزوده است که دستور ممنوعیت کار زنان در موسسات برای «حفظ عزت زنان» صادر شده است.
با ممنوعیت کار زنان در موسسه‌های داخلی و خارجی، زنان از تمام بخش‌های کاری، آموزشی و تحصیلی حذف و محروم شده‌اند. در حال حاضر به ‌جز داکتران و پرستاران زن دیگر هیچ زنی در نهادهای داخلی و خارجی حق اجرای وظیفه را ندارد و نیز تمام مکان‌ها به شمول دانشگاه‌ها، مکتب‌های متوسطه و عالی و نهادهای آموزشی خصوصی، حمام‌ها، پارک‌ها و ورزشگاه‌ها به روی زنان مسدود است و زنان به‌گونه کامل از زنده‌گی جمعی حذف شده‌اند.