آمنه کریمیان و چالش‌هایی که پشت سر گذاشت

شانزدهمین دور رقابت المپیاد بین‌المللی ستاره‌شناسی و اخترفزیک در کراکوف پولند برگزار شد و خانم کریمیان به‌عنوان تنها نماینده افغانستان در آن حضور داشت؛ زیرا پولند به تیم المپیاد افغانتسان به ‌دلیل ملاحظات سیاسی در مورد افغانستان زیر سلطه طالبان، ویزا صادر نکرد و بقیه تیم از امتحانات و حضور در مراسم اعلام‌ برنده‌‌گان در ۲۰ آگست بازماندند.
شنیدن این‌که افغانستان با وجود نداشتن هیچ‌ مرکز آموزشی ستاره‌شناسی، یک ستاره‌شناس زن دارد و در زمینه دستاوردهای قابل توجهی هم داشته است، غریب می‌نماید؛ اما واقعیت است. آمنه کریمیان در شرایطی که تعداد زیادی در افعانستان با نجوم آشنایی نداشتند و شرایط فراگیری این علم میسر نبود، با کمترین امکانات در سخت‌ترین شرایط راهی را برای خود و ده‌ها تن دیگر گشود تا بتوانند افق دیدشان را بالاتر ببرند و به ماه و سیاره‌های دیگر و کهکشان‌ها و جهان هستی فکر کنند.
افغانستان در اشتراک نخست خود، موفق به کسب جایزه جهانی شده است. این موفقیت در شرایط حاضر برای مردم افعانستان که از حقوق اولیه خویش محروم‌اند، انگیزه‌بخش و امیدوارکننده است. خانم کریمیان این پیروزی را پیروزی بر جهل حاکم بر افغانستان می‌داند: «برایم می‌گفتند طرح شما خیلی زیباست. افغانستان بیشترین رای را از آن خود کرد، در حالی ‌که کمتر کشوری می‌تواند در المپیاد برنده شود. این واقعا برای افغانستان افتخاری بزرگ است. زمانی ‌که تمام دریچه‌های علم به ‌رویت بسته می‌شود و با همان امکانات ناچیز و چیزهای دست‌داشته می‌روید آن‌جا مسابقه می‌دهید، کار ساده‌ای نیست؛ بزرگ‌ترین مبارزه در شرایط موجود است.»
آمنه کریمیان و سهیل کریمی، کسانی که سال‌ها پیش در مکتب به آن‌ها راه داده نمی‌شد تا رایگان به دانش‌آموزان نجوم درس دهد و آن‌ها را با این علم آشنا کند، حال افتخار عضویت بزرگ‌ترین افلا‌ک‌نمای برلین را دارد و هماهنگ‌کننده ملی سازمان فضانوردان بدون مرز (AWB) و سازمان هفته‌ جهانی فضا (AWSWE) و عضو غیررسمی سازمان بین‌المللی نجوم (IAU) است. همچنان، ده‌ها تن را به‌گونه آنلاین آموزش می‌دهد و به‌تازه‌گی طرح‌شان برنده جایزه بهترین طرح المپیاد در میان ۵۳ کشور جهان شده است. چنین موفقیتی نه ساده است و نه به‌آسانی به‌ دست می‌آید، به‌خصوص در اولین اشتراک؛ اما آمنه کریمیان توانست در شرایطی که دختران افغانستان اجازه رفتن به مکتب را ندارند، افتخارآفرینی کند و یک ‌بار دیگر موفقیت را به نام افغانستان رقم بزند.
آمنه پیش از آن‌که با واژه نجوم آشنا شود، دوست داشت به فضا برود، پا از زمین بکند و جهان بیرون را بشناسد. چون نجوم در افغانستان وجود نداشت، او برای رسیدن به این آرزو، در شرایطی که خوانش انجنیری برای دختران تابو شمره می‌شد، انجنیری را که ارتباط نزدیکی با نجوم دارد، در دانشگاه هرات خواند. او می‌گوید: «من انتخاب کردم، به انتخاب‌هایم احترام گذاشتم و در راستای رسیدن به آن‌‌چه می‌خواستم، سخت تلاش کردم.» او نجوم را اکادمیک فرانگرفته، بل‌ به‌شکل آماتور و خودآموز آموخته است و می‌خواهد در آینده دانشش را اکادمیک سازد.
خانم کریمیان در سال ۲۰۱۸ انجمن کیهانه را به‌عنوان اولین انجمن نجومی و تنها امکان برای مردم افغانستان جهت فراگیری نجوم با سهیل کریمی تاسیس می‌کند. آن‌ها در نخستین قدم از شاگردان مکاتب آغاز می‌کنند و تصمیم می‌گیرند برای دانش‌آموزان مکاتب رایگان سمینار دهند. در این راه، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند. آمنه می‌گوید: ‌«باری رییس معارف شهری به ما اجازه رفتن به مکتب را نداد و ‌گفت ما چه بفهمیم که شما به شاگردها چه درس می‌دهید. در حالی ‌که ما همه‌ چیز را روشن و واضح برای‌شان گفته بودیم.» با این ‌حال تلاش و سختی‌های زیادی را که برای تقویت و تثبیت جایگاه و ظرفیت «کیهانه» کشید، نتیجه‌بخش، پردستاورد و امیدبخش بوده است.
کیهانه در کنار موفقیت‌های خرد و ریزه زیادی که داشته، در سال ۲۰۲۱ پیش از سقوط شهر هرات به ‌دست طالبان به‌عنوان یکی از برگزیده‌گان برنامه «تلسکوپ برای همه» در میان ۲۲۵ گروه نجومی از ۵۴ کشور، انتخاب شد. از جمله موفقیت‌های دیگری که کیهانه به‌ نام خود و افغانستان ثبت کرده، کسب مقام سوم از در مسابقه نجوم در اتریش ماست. در آن‌جا از بین ۱۷ طرح، چهار طرح این انجمن برنده می‌شود و یک طرح‌ کیهانه مقام سوم را کسب می‌کند.
آمنه کریمیان در ۲۰۲۱ به‌عنوان یکی از زنان تاثیرگذار و الهام‌بخش جهان شناخته می‌شود. او به مراکز نجومی در شهرهای متعدد اروپایی از جمله برلین و مادرید و دیگر شهرهای اسپانیا دعوت شده است. در این مورد می‌گوید: «من به مراکز ساینسی و سازمان فضایی اروپا دعوت شدم؛ جایی ‌که تا آن ‌وقت هیچ فارسی‌زبانی نرفته بود و من اولین‌ بار به‌عنوان یک فارسی‌زبان آن‌جا رفتم و در مورد نجوم و افغانستان صحبت کردم.» صحبت از نجوم و منجمی که اهل افغانستان باشد، برای جهانیان و حتا برای مردم کشور جای تعجب دارد. آمنه می‌گوید پیش از این هیچ‌گاه نامی از افغانستان در مراکز نجومی گرفته نشده بود و حتا آشنایی نداشتند، چه برسد به این‌که بدانند افغانستان انجمن نجومی دارد.
کیهانه بدون هیچ حمایت مالی‌ای امروز به چنین موقعیتی رسیده است. او و تیمش از مکتب آغاز کردند و با کار شخصی که در دیگر جاها می‌کردند، امکانات و مخارج انجمن را تامین می‌کنند. آمنه کریمیان می‌افزاید: «رییس دفتری که در آن کار می‌کردم، همیشه می‌گفت که آمنه این‌همه پول را چه می‌کنی؟ روزی که فهمید من پولم را در کیهانه به مصرف می‌رسانم، اشکش ریخت و گفت این‌ کارها جواب می‌دهد، روز می‌روی به فضا.»
«علم قدرت زیادی دارد، اما با سیاست‌ نمی‌تواند خودش را بزند. سیاست بلاخره کار خودش را می‌کند.»‌ این حرفی است که خانم کریمیان می‌گوید. با آن‌که افغانستان برنده اول از میان کشورهای شرکت‌کننده شده، دیگر اعضای المپیاد افغانستان به ‌دلیل صادر نشدن ویزا از سوی کشور پولند نتوانستند در امتحان IOAA شرکت کنند و تنها یکی از رهبران (آمنه کریمیان) توانست به نماینده‌گی از افغانستان آن‌جا حضور یابد. آمنه با ناراحتی‌ای که از لحن صدایش می‌بارد، در این ‌باره می‌گوید: «بسیار تلاش کردم، ولی اصرار منجم‌ها و هیات داوران المپیاد باز هم از میان ۵۳ کشور تنها به افغانستان ویزا ندادند. حتا کشورهای اطراف افغانستان هم به اعضای [انجمن] ما ویزا ندادند. در واقع آن‌ها جلو امید ۴۰ میلیون انسان را گرفتند.» او می‌گوید که هیات داوران المپیاد، ستاره‌شناسان و دیگر دوستان تلاش و اصرار بر صدور ویزا به دیگر اعضا کردند، اما نتیجه نداد.
در «هفته جهانی زمستانی فضا» و «هفته جهانی تابستانی فضا» انجمن کیهانه اعضای تازه می‌پذیرد. نخست تعداد این انجمن ۳۰ تن بود که در اکتبر ۲۰۲۱ در هفته جهانی زمستانی فضا به ۱۰۰ عضو ارتقا پیدا کرد و در سال جاری نیز عضوگیری مخصوص داشته است. اعضای تازه از نونهالان ۱۵ ساله بوده است. در حال‌ حاضر انجمن «کیهانه» ۱۵۰ عضو دارد. انجمن دارای کمیته‌های متفاوت است و بخش‌های مختلف دارد. کنفرانس‌ها دایر می‌شود و اعضای آن به‌گونه آنلاین آموزش می‌بینند. آمنه کریمیان می‌گوید: «انجمن ما واقعا کار می‌کند و مسیر خودش را پیش می‌رود. روزمره ما در حال فعالیت هستیم و دستاورد هم داریم. ما نخواستیم کارهای ما رسانه‌ای باشد. اگر چه علم خوب است و آفتابی ساختن آن برای همه‌ مفید، اما به ‌خاطر جو و شرایط حاکم نخواستیم.»
طبق پروژه فضایی آرتمیس قرار است یک زن به ماه سفر کند و بعد از آپولو قدم به ماه بگذارد. علم مرزها را شکسته و این در حالی است که در گوشه‌ای از زمین زنان حق نفس کشیدن آزاد را ندارند. آمنه کریمیان که خود از دل بحران‌ها قامت کشیده است، در جامعه‌ای مثل افغانستان که نوآوری به مذاق آن خوش نمی‌خورد و امر نو خریدار زیاد ندارد،‌ توانسته پنجره‌ای را بگشاید. او می‌گوید: «من در آزادترین کشور هستم، ولی احساس امنیت ندارم. من زنان وطنم را درک می‌کنم. همیشه به دیگران می‌گویم تصور کنید که خسته و افسرده در کنج خانه قید شده‌اید، حتا یک لحظه قرار دادن خود در موقعیت زن افغانستان سخت و نفس‌گیر است.»
از آمنه می‌خواهم پیام خود را به زنان افغانستان بگوید. پاسخ می‌دهد: «من چه می‌توانم بگویم، جز این‌که من برای شما سعی می‌کنم و شما هم سعی کنید. سعی کنید نمیرید. از نوشتن خاطرات خود شروع کنید. از هر در و پیکری که می‌توانید، تلاش کنید. فقط از درون نمیرید.» به ‌باور او، شجاع‌تر از زنان افغانستان کسی نیست، خصوصا کسانی که در شرایط حاضر ادامه می‌دهند. خواست او از زنان این است که خاموش ننشینند، چون «خاموشی مرگ است»‌ و سعی کنند خود را قوی بسازند و کار و اثری از خود برجا بگذارند.
تلاش آمنه برای افغانستان بهتر در فرداست. او یک‌تنه توانسته ده‌ها تن را دور هم جمع کند و برای مردم ما افتخارآفرینی نماید. در این مسیر قربانی داده،‌ اما متوقف نشده است. می‌گوید: «افغانستان نیاز به قربانی دارد، راه دیگری نداریم. من با مردمم هستم. درست است که یک نفرم، ولی سعی خودم را می‌کنم.» او انتخابش را کرده است و در راه تحقق آرزوهایش نیز مصمم است. با اعتمادبه‌نفس و انگیزه زیاد می‌گوید: «می‌خواهم اولین زن فضانورد افغانستان باشم که قدم به ماه می‌گذارد.» آرزوهای بلند آمنه و تلاش‌های بی‌وقفه‌ او برای رسیدن به نردبان رویاهایش، امیدبخش و درخور ستایش است. آمنه در حالی توانست نام کشور را در مراکز نجومی جهان بالا ببرد و افتخارآفرینی کند که میلیون‌ها زن در افغانستان از حق ‌آموزش محروم‌اند.