نگرانی‌ها در مورد تخریب ساحات تاریخی بامیان

شماری از فرهنگیان بامیان از جریان بی‌رویه ساخت‌وسازهای خودسرانه در ساحات تاریخی این ولایت نگرانند. آنان می‌گویند که با دوام این وضعیت، بامیان از فهرست میراث‌های جهانی حذف خواهد شد. به گفته این فرهنگیان، ساحات تاریخی در این ولایت در معرض نابودی قرار دارد و اگر توجه جدی صورت نگیرد، در آینده نزدیک تمام ساحه‌های تاریخی غصب خواهد شد.
فرهنگیان بامیان می‌گویند که هشت ساحه تاریخی در این ولایت شامل فهرست میراث‌‌های فرهنگی جهان در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) است. به گفته آنان، جهت حفاظت بهتر از ساحه‌های تاریخی بامیان، باید توسعه شهری براساس ماستر‌پلان فرهنگی این ولایت که توسط متخصصان باستان‌شناسی، اداره محلی پیشین و وزارت اطلاعات و فرهنگ تهیه شده بود، صورت گیرد.
طالبان اما در جریان بیش از دو سال گذشته به توسعه بی‌رویه در ساحات «سرخ» ‌و «سبز» بامیان ادامه داده‌اند. بازار فعلی بامیان (بازار غلغله) به‌صورت خودسرانه وسعت داده شده که صدها دکان جدید در دو یا سه منزل خلاف ماستر‌پلان فرهنگی ساخته شده است.
طالبان در بامیان اجازه داده‌اند که موترشویی‌ها در داخل ساحات سبز اعمار شود و زمین‌های زراعتی را تخریب کنند‌. تا حال ده‌ها مارکیت زغال‌سنگ در ساحات سبز و سرخ، حتا در چند‌قدمی بودای صلصال اعمار گردیده که منظره فرهنگی بامیان را کاملا نابود کرده است.
این گروه سرک بین روستای «طول‌واره» تا پیش‌روی بودای صلصال را کانکریت‌ریزی کرده که این کار در ساحه به‌شدت ممنوعه صورت گرفته است. همچنان در پیش‌روی بودای شهمامه تانک تیل و مسجد اعمار شده که منظره دید شهمامه را کاملا تحت پوشش قرار داده است.
محمدحسین، یکی از فرهنگیان بامیان، با ابراز نگرانی از وضعیت نامناسب ساحات تاریخی بامیان می‌گوید: «ساخت‌وساز خانه‌های خودسر و انکشاف شهر بامیان باعث از بین رفتن منظره فرهنگی بامیان و خلاف ماسترپلان فرهنگی بامیان می‌باشد. دوام چنین وضعیت ساحه تاریخی بامیان را به‌زودی تخریب خواهد کرد و به خطر حذف بامیان از فهرست میراث‌های فرهنگی جهان شدت می‌بخشد.» این فعال فرهنگی می‌افزاید: «در ساحات به‌شدت ممنوعه تاریخی مارکیت‌های زغال‌فروشی، تانک تیل، چوب‌فروشی‌ و پارکینگ موتر ساخته شده که همه این‌ها آسیب جدی به ساحات تاریخی بامیان وارد می‌کند.»
محمدحسین می‌گوید که اداره محلی طالبان نمی‌فهمد ساحات تاریخی چه اهمیت دارد و در اکثر موارد مقام‌های این گروه خود در تخریب ساحات تاریخی سهم فعال دارند.
در همین حال یکی ازکارمندان ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید: «قبلا اداره اطلاعات و فرهنگ با همکاری ادارات همکار در راستای جلوگیری از ساخت‌وسازهای خودسرانه فعال بود و ساحات تاریخی به‌شکل نورمال محافظت می‌شد. محافظان ما همیشه در ساحه حضور داشتند و قطعه ۰۱۲ که قطعه مخصوص حفاظت ساحات تاریخی بود، به‌صورت شبانه‌روزی ساحات را بررسی می‌کرد.»
این کارمند ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان می‌افزاید که طالبان در بیش از دو سال گذشته یک ‌بار هم از ساخت‌وسازهای خودسرانه در ساحات سرخ این ولایت جلوگیری نکرده‌اند و رییس طالبان برای این نهاد اجازه نمی‌دهد که کارمندان ساحات را بررسی کنند. به گفته او، این کار باعث شده که اکثر ساحات تاریخی به‌شکل بسیار نامناسب در معرض تخریب و نابودی قرار گیرد.
با این حال فهیم (نام مستعار) یکی از کارمندان اداره شهرداری بامیان، می‌گوید: «ما از طریق اداره شهرداری که مسوولیت جدی جلوگیری از انکشاف غیر‌پلانی شهر مخصوصا حفاظت ساحات تاریخی را دارد، برای جلوگیری انکشاف غیرپلانی اقدام کردیم و غاصبان زمین را نگذاشتیم که ساحات سرخ و سبز بامیان را تخریب کنند؛ اما این عمل ما با واکنش بسیار تند مقامات اداره محلی [طالبان] مواجه شد.» این کارمند شهرداری بامیان می‌افزاید: «شخصی به نام حاجی غازی که رییس اداری ولایت و برادر عبدالله سرحدی والی طالبان برای بامیان است، ما را به دفترش احضار و تهدید کرد که شما دیگر حق ندارید که بدون اجازه من به ساحه بروید و مانع کار مردم شوید.» آقای فهیم تصریح می‌کند: «زمانی که حاجی غازی ما را در دفترش تهدید کرد، همه غاصبان زمین که باعث تخریب ساحات سرخ‌ و سبز بامیان شده بودند، در دفترش حضور داشتند و آنان به طرف ما خنده می‌کردند و می‌گفتند که هنوز خیال دوران جمهوریت بر سر دارید؟!»
این کارمند شهرداری بامیان تاکید می‌ورزد که توسعه بی‌رویه دکان‌ها در مرکز بامیان جریان دارد و به ‌زودترین فرصت ساحات تاریخی که در آن ساخت‌وساز ممنوعه قرار داشت، به‌گونه کامل از بین خواهد رفت و این ولایت از فهرست میراث‌های فرهنگی جهان حذف خواهد شد.
این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که طالبان در بامیان نه‌تنها اقدامی برای حفاظت از ساحات تاریخی انجام نداده‌اند، بلکه اکثر این ساحات توسط جنگ‌جویان این گروه با سوءاستفاده از قدرت دولتی تخریب می‌شود. این گروه سال گذشته چندین ساحه مهم تاریخی در مرکز ولایت بامیان و ولسوالی‌های این ولایت را حفاری کرده‌ است. به گفته باشنده‌گان محل، این حفاری‌ها تحت نظر افراد مسلح طالبان صورت گرفته است.
گفتنی است که عبدالله سرحدی، والی طالبان در بامیان، از جمله جنگ‌جویان خطرناک طالبان است که در سال ۲۰۰۱ رهبری قطعه سرخ طالبان در این ولایت را برعهده داشت و به دستور ملا محمد‌عمر، رهبر قبلی این گروه، بودای بامیان را انفجار داد.
این گروه در دور نخست حاکمیت خود در مارچ ۲۰۰۱ میلادی دو مجسمه بزرگ بودا را در این ولایت منفجر کرد‌. صلصال با ارتفاع ۵۳ متر و شهمامه با ارتفاع ۳۵ متر، براساس روایت‌های تاریخی در میان سال‌های ۳۰۰ تا ۷۰۰ میلادی به سبک ویژه ساخته شده بودند که به دستور ملا عمر منهدم شدند.