چهره جدید «استوپه توپ‌دره» به شمار گردش‌گران افزوده است

مسوولان محلی ولایت پروان می‌گویند که با مرمت و بازسازی استوپه‌ بوداییان در دامنه توپ‌دره، سیر گردش‌گری در این ولایت افزایش یافته است. به گفته آنان، پس از ترمیم و مرمت این آبده‌ی تاریخی، بسیاری از شهروندان کشور از بخش‌های مختلف به پروان سفر کرده و از بخش‌های این بنای تاریخی دیدن می‌کنند. گردش‌گران داخلی که به دیدن استوپه توپ‌دره می‌آیند، از دولت می‌خواهند که آبدات تاریخی را حفظ کنند. به گفته باشنده‌گان محل، استوپه توپ‌دره به اثر زلزله و جنگ دو بار تخریب شده و این میراث تاریخی باید به گونه مناسب نگه‌داری شود. مسوولان نیز تصریح می‌کنند که افزون بر حفظ این آبده تاریخی، سایر بناهای تاریخی را بازسازی می‌کنند.
استوپه‌ توپ‌دره مشهور به «استوپه کنیشکا» نزدیک به دو هزار سال پیش در زمان حکمرانی کنیشکاه بزرگ، از دوره کوشانیان، ساخته شده است‌. این آبده‌ تاریخی در بین روستاهای «خواجه سیاران» و «سنجددره» در جنوب‌غرب شهر چاریکار موقعیت دارد. استوپه معروف و غول‌پیکر توپ‌دره در پروان پس از بازسازی به ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت سپرده شده و در حال حاضر ده‌ها نفر روزانه از مکان تاریخی دیدن می‌کنند. اجمل گل‌بهاری، یکی از باشنده‌گان ولایت پروان که برای بازدید از این مکان تاریخی آمده بود، گفت که دولت باید برای حفظ ساحات و آبده‌های تاریخی برنامه‌های منظم داشته باشد تا گردش‌گران خارجی نیز بیایند و از آثار باستانی دیدن کنند.
مولانا نظام‌الدین، از باشنده‌گان محل، که ۷۰ سال عمر دارد و همه‌ی عمر‌ش را در روستایی در نزدیکی این مکان تاریخی سپری کرده‌، می‌گوید که یک ‌بار بخش‌هایی از استوپه توپ‌دره در اثر زلزله تخریب شد و بار دیگر به پیکر آن در جریان جنگ‌های مجاهدین و طالبان آسیب رسید. او افزود که استوپه از دوره کنیشکای بزرگ، شاه بودایی، به ‌جا مانده است. به گفته نظام‌الدین، این مکان از لحاظ قدمت «میراث باارزش تاریخی» شمرده می‌شود و باید حفظ شود. او که از توجه دولت و تامین امنیت این مکان تاریخی خرسند است، افزود که باشنده‌گان محل در سال‌های متمادی مسوولیت‌‌شان را برای نگهداری از این آبده تاریخی ادا کرده‌اند.
احمدشاه بازدیدکننده‌ دیگری است که از ولایت کاپیسا به این محل آمده بود. او گفت که ولایات پروان، کاپیسا و پنجشیر آثار و مکان‌های تاریخی خیلی با‌ارزش دارند و دولت باید به ترمیم و بازسازی آن‌ها توجه کند. به گفته وی، احیای آبدات تاریخی سبب می‌شود که نقاط مختلف کشور همانند استوپه توپ‌دره به مکان‌های خوبی برای گردش‌گران داخلی و خارجی بدل شود.
در حال حاضر یک قطعه ویژه پولیس از این مکان تاریخی محافظت می‌کند و جاده آن نیز به تازه‌گی از سوی حکومت محلی ولایت پروان قیرریزی شده است. در همین حال محمدرستم رستم‌زاده، رییس اطلاعات و فرهنگ پروان، گفت که کار بازسازی این بنای تاریخی در سال ۱۳۹۶ آغاز شد و ۸۰۰ هزار دالر امریکایی هزینه برداشت. وی افزود: «استوپه‌ توپ‌دره در جریان سال‌های متمادی به اثر حوادث طبیعی و جنگ‌ها تخریب شده بود. در سال ۱۳۹۶ کار بازسازی آن در دو فاز ترمیم بدنه و حفریات اطراف آن به کمک مالی سفارت ایالات متحده امریکا و توسط موسسه «اچکو» شروع شد که در حال حاضر تکمیل شده است.» آقای رستم‌زاده تاکید کرد که استوپه توپ‌دره در سطح منطقه «بی‌نظیر» و از لحاظ جهان‌گردی و توریزم از جذابیت ویژه‌ای برخوردار است .به گفته وی، در این مکان تاریخی نیاز است تا حفریات صورت گیرد و دست‌کم سه الی چهار سال دیگر را در بر خواهد گرفت تا آثارهای موجود در اطراف آن به ‌دست آید.
تلاش برای مرمت آبده‌های تاریخی ادامه دارد
مقام‌های محلی ولایت پروان می‌گویند که در این ولایت دست‌کم ۴۵ آبده تاریخی موجود است و تلاش‌های حفظ و بازسازی آنان جریان دارد. وحیده شهکار، سخنگوی والی پروان، گفت که حکومت این ولایت در ۱۹سال گذشته توانسته است از این آبده‌ها محافظت کند، اما پیش از آن برخی از این آثار کشف و قاچاق شده است. خانم شهکار افزود که در حال حاضر سه مکان تاریخی به شمول «برج جبل‌السراج»، «قصر شاهی جبل‌السراج» و «استوپه توپ‌دره» این ولایت بازسازی شده است. او افزود که حکومت محلی ولایت پروان به تازه‌گی پیشنهاد‌ش را به وزارت اطلاعات و فرهنگ درباره حفریات در «کافر‌قلعه» ولسوالی بگرام این ولایت سپرده است که پس از تایید، کارش آغاز خواهد شد. خانم شهکار افزود که مرمت و بازسازی سایر آبده‌ها و مکان‌های تاریخی نیاز به بودجه بیش‌تر دارد و به همین دلیل، حکومت محلی این ولایت تاکنون موفق به بازسازی آن‌‌ها نشده است. سخنگوی والی پروان گفت، چند ساحه تاریخی در ولسوالی‌های چهارگانه غوربند موجود است که حکومت به دلیل مشکلات امنیتی نتوانسته آن‌ها را حفظ و نگهداری کند. در حال حاضر طالبان بیش‌تر در ولسوالی‌های سیاه‌گرد و شینواری ولایت پروان حضور دارند و ظاهراً ساحات تاریخی در کنترل این گروه قرار دارد.
استوپه در زبان سانسکریتی به معنای پُشته است و به محل دفن آثار به جا مانده از بدن بودا گفته می‌شود. استوپه توپ‌دره در پروان حدود ۲۰ متر ارتفاع و ۷۰ متر محیط دارد. بر‌اساس بررسی‌های باستان‌شناسان، در این دره استوپه‌های حدود هشت صومعه و ۵۰۰ استوپه (گنبد) وجود داشته است. براساس معلومات شبکه تحلیل‌گران افغان، مرکز باستان‌شناسی فرانسه پیش از این دریافته بود که در جریان یک سده اخیر، هزاران مجسمه از این محل به دست آمده و در موزیم‌های سرباز نگه‌داری می‌شد، اما در جریان جنگ‌ها غارت و نابود شده است. گفتنی است که با گذشت زمان، اسم آن از «استوپه‌‌دره» به «توپ‌دره» تغییر کرده است.