دادوستد کالا بین افغانستان و ایران از دو گذرگاه متوقف شد

در جریان دو روز گذشته، بیش‌تر بنادر تجارتی در حوزه غرب کشور تحت کنترل طالبان درآمده است. شماری از منابع در غرب کشور، افتادن بندرهای تجارتی اسلام‌قلعه، تورغندی و شیخ ابونصر فراهی به دست گروه طالبان را تایید می‌کنند و می‌گویند که با افتادن این بنادر به دست این گروه بخش زیادی از عواید دولت محدود می‌شود. پیش از این شیرخان بندر در شمال که افغانستان را به تاجیکستان وصل می‌کند، نیز به دست طالبان سقوط کرده بود. خیرمحمد نورزی، عضو‌ شورای ولایتی فراه، گفت که بندر تجارتی شیخ ابونصر فراهی جمعه‌شب، ۱۸ سرطان، به دست گروه طالبان افتاده است. آقای نورزی افزود: «نظامیانی که در بندر حضور داشتند، به بازارچه ایران رفته‌اند و بندر تحت کنترل طالبان قرار دارد.» وی افزود: «بندر ابونصر فراهی دومین بندر بزرگ تجارتی در کشور است و بسته شدن این بندر، روی عواید ولایت فراه و دولت تاثیر منفی دارد.» این عضو شورای ولایتی فراه هم‌چنان گفت که تمام مواد خوراکه و غیر‌خوراکه به شمول نفت از این بندر وارد کشور می‌شود. در همین حال منابع محلی در ولایت هرات نیز سقوط بندر‌های حیرتان و تورغندی به دست طالبان را تایید می‌کنند، اما مقام‌های محلی هرات در این مورد چیزی نمی‌گویند. طبق گفته‌های منابع محلی در هرات، این بنادر شام پنج‌شنبه، ۱۷ سرطان، به دست طالبان سقوط کرده است. ویدیویی نیز در رسانه‌های اجتماعی نشر شده است که نشان می‌دهد نیروهای امنیتی در گذرگاه اسلام‌قلعه به داخل خاک ایران عقب‌نشینی و سلاح‌های خود را به نیروهای مرزی ایران تسلیم می‌کنند. از جانب دیگر، طارق آرین، سخنگوی وزارت داخله، می‌گوید که مسوولان امنیتی در ساحه حضور دارند، اما به دلیل تهدیدات امنیتی در «مرکز وظیفه» حضور ندارند. آقای آرین افزود: «برنامه ما این است که تهدیدات رفع شود، تدابیر پس‌گیری و تدابیر سرکوب طالبان و نفوذی‌های آنان را روی دست داریم.» افتادن دو گذرگاه تجارتی در مرز افغانستان با ایران به دست طالبان، سبب شده است که تهران فعالیت تجارتی خود با کابل را متوقف کند. شماری از رسانه‌های ایرانی به نقل از روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران، نوشته‌اند: «از عصر پنج‌شنبه گذشته و متاثر از تحولات صورت گرفته در کشور افغانستان، در اسلام‌قلعه ولایت هرات، در نزدیکی مرز مقابل دوغارون خراسان رضوی و هم‌چنین گذرگاه ابونصر فراهی در ولایت فراه افغانستان در مقابل مرز ماهی‌رود در خراسان جنوبی، روند تجارت کشور با افغانستان متوقف شد.» آقای لطیفی از بازرگانان خواسته است که تا اطلاع ثانوی از ارسال محموله‌های تجاری به مرزهای «دوغارون» و «ماهی‌رود» خودداری کنند. حسین سلیمی، رییس اتاق ایران و افغانستان، گفته است که ادامه‌ این وضعیت روی روابط تجاری دو کشور تاثیر منفی خواهد گذاشت. آقای سلیمی گفته است: «اتفاقات و اغتشاشات پیش‌آمده در افغانستان دارای اثرات سیاسی است که فعلاً نمی‌توان به طور دقیق در مورد آن اظهار نظر کرد، اما با توجه به اثرات منفی اغتشاشات بر روابط تجاری، ادامه این روند بر روی روابط تجاری بی‌تاثیر نخواهد بود.» در همین حال مسوولان وزارت صنعت و تجارت کشور، این وضعیت را موقت می‌دانند و می‌گویند که به زودی این مشکل حل خواهد شد. احمدفواد احمدی، سخنگوی این وزارت، می‌گوید ما تلاش داریم که دوباره صادرات و واردات ما به حالت عادی برگردد. آقای احمدی می‌افزاید: «این بنادر در دراز‌مدت تحت کنترل طالبان قرار نمی‌گیرد. مقام‌های محلی هرات برای ما وعده سپرده‌اند که دوباره بندر اسلام‌قلعه را تحت کنترل خود در‌می‌آورند.»
وی هم‌چنان گفت که از این بنادر مواد سوختی و مواد غذایی به داخل کشور انتقال داده می‌شود و در صورتی که وضعیت به حالت عادی برنگردد، روی انتقال کالای تجارتی، صادرات و واردات ما تاثیر منفی دارد.
عواید دولت محدود می‌شود
شماری از آگاهان اقتصادی می‌گویند که سقوط بنادر مهم تجارتی به دست طالبان، عواید دولت را محدود خواهد ساخت. سیف‌الدین سیحون، استاد دانشگاه و آگاه مسایل اقتصادی، می‌گوید که وقتی بنادر تجارتی در اختیار نیروهای مخالف دولت قرار بگیرد، دولت افغانستان تنها یک منبع درآمد دارد و آن هم از طریق وضع محصولات گمرکی بر کالای وارداتی و صادراتی است. به گفته او، وقتی صادرات و واردات قطع شود، درآمد دولت کاهش پیدا می‌کند. آقای سیحون افزود: «وقتی محدودیت در بنادر وضع شود، سبب می‌شود که کالای تجارتی از داخل به بیرون و از بیرون به داخل صادر و وارد نشود؛ مردم و دولت و نهاد‌ها دچار کمبود مواد اولیه و نیازهای اولیه خواهند شد.» وی هم‌چنان گفت که بنادر سقوط داده شده، مهم‌ترین بنادر کشور است و بخش عمده واردات و بخش بزرگ درآمد‌ها به این دلیل محدود می‌شود. عبدالله رسولی، استاد دانشگاه و آگاه مسایل اقتصادی، نیز می‌گوید که با بسته شدن این بنادر از یک‌ طرف عواید دولت کاهش می‌یابد و از طرف دیگر قیمت کالای‌های ایرانی در کشور افزایش می‌یابد. آقای رسولی می‌افزاید که بیش‌ترین عواید کشور از گمرکات حوزه غرب به شمول بندر اسلام‌قلعه و تورغندی در هرات، بندر ابونصر فراهی در فراه و بندر نیمروز به دست می‌آید. وی تصریح کرد که سالانه عواید دولت از مجرای گمرکات حدود ۲ میلیارد دالر برآورد می‌شود. در همین حال رفیع‌الله تابع، سخنگوی وزارت مالیه، می‌گوید که طالبان با حمله بر بندر اسلام‌قلعه در هرات تلاش دارند روابطه اقتصادی افغانستان با آسیای میانه را مختل سازند. آقای تابع می‌افزاید که رهبری وزارت مالیه این موضوع را با نهاد‌های امنیتی در میان گذاشته است و به زودی وضعیت به حالت عادی بر‌می‌گردد. گفتنی است که بندرهای تجارتی اسلام‌قلعه، تورغندی و ابونصر فراهی از گذرگاه‌های مهم تجارتی در حوزه غرب کشور است. بیش‌تر صادرات میان افغانستان و ایران و افغانستان و ترکمنستان از طریق این بنادر صورت می‌گیرد.