صنعت پوست قره‌قل در بلخ رو به رکود است

شماری از تولیدکننده‌گان و صنعت‌کاران پوست قره‌قل در شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، از رکود کاروبار‌شان شکایت دارند و خواهان حمایت حکومت سرپرست طالبان از این صنعت هستند. آنان می‌گویند که پوست قره‌قل از شهرت جهانی برخوردار است، اما در چند سال گذشته از خرید و فروش بازمانده و از این رو باید برای جلوگیری از ورشکسته‌گی این صنعت و رونق دوباره آن، تلاش شود. مسوولان در انستیتوت قره‌قل در شمال کشور نیز از کاهش صادرات پوست قره‌قل سخن می‌زنند. به گفته آنان در سال جاری تنها ۲۷ هزار پوست قره‌قل به کشورهای خارجی صادر شده است که نسبت به سال‌های گذشته کاهش چشم‌گیری را نشان می‌دهد.
ساختن کلاه پوست قره‌قل یکی از صنعت‌های کهن در ولایت بلخ است. این کلاه که از پوست بره تازه تولد شده گوسفندی به همین نام «قره‌قل» ساخته می‌شود، در گذشته‌های دور به‌عنوان یک پوشاک شیک و شاهانه به حساب می‌آمد و عمدتاً ماموران دولتی، ثروت‌مندان و خانواده‌های بزرگ از آن استفاده می‌کردند. گفته می‌شود که در اوج رونق پوست قره‌قل در افغانستان و کشورهای خارجی سالانه تا دو میلیون پوست به بیرون صادر می‌شده است؛ اما این روزها فروشنده‌گان و تاجران پوست قره‌قل در بلخ از کاهش سطح فروشات و صادرات این پوست و علاقه‌مندی مردم به این صنعت نگران هستند.
شماری از صنعت‌کاران و تاجران پوست قره‌قل گفتند که نسبت به گذشته بنا بر بی‌توجهی به رشد و توسعه این صنعت، اکنون بازار فروش پوست قره‌قل در داخل کشور با رکود مواجه شده و تقاضا در بازارهای جهانی نیز برای پوست قره‌قل افغانی کاهش یافته است.
عثمان، یکی از کهن‌کاران صنعت قره‌قول در مزارشریف است که ۵۰ سال می‌شود در این صنعت کار می‌کند. وی می‌گوید: «در سابق بازار قره‌قل بسیار خوب بود، اما متاسفانه در سه چهار سال اخیر بازار قره‌قل با رکود مواجه شده است. یکی از علت‌هایش این است که مارکیت در خارج پوست را نمی‌خرد. در داخل افغانستان هم نسل گوسفند قره‌قل روزبه‌روز رو به کاهش است.»
عثمان از نبود بازار فروش و صدور پوست قره‌قل نگران است و می‌گوید اگر بی‌توجهی به این صنعت هم‌چنان ادامه داشته باشد، ممکن است بسیاری از صنعت‌کاران پوست قره‌قل شغل‌‌شان را ترک کنند.
محسن، یکی دیگر از صنعت‌کاران پوست قره‌قل در ولایت بلخ، نیز از نبود بازار و عدم حمایت مردم از صنعت قره‌قل و خرید و فروش آن نگران است. او می‌گوید: «اوایل بسیار خوب بود، حالا چندان خرید و فروش هم نیست، مردم هم پول ندارند. گشنه‌گی است، زراعت نیست. شما ببینید، مثلاً در زمان ظاهرشاه یک وقت چه‌قدر سهولت بود. مردم کلاه سر می‌کردند. از همین صنعت استفاده می‌کردند. از چیز های خارج چه جور می‌شود؟ همه‌ پلاستیک است. باید مردم از این پوست‌ها پکول جور کنند و استفاده کنند.»
عدم حمایت دولت پیشین، نبود زمینه پرورش بره‌های گوسفند قره‌قل و عدم علاقه‌مندی مردم از عمده‌ترین عواملی است که در رکود صنعت پوست قره‌قل نقش داشته‌ است. تولیدکننده‌گان و صنعت‌کاران پوست قره‌قل با اشاره به این عوامل می‌گویند که پوست قره‌قل تولید افغانستان به‌ویژه شمال کشور بوده که در سطح جهان از شهرت خوبی برخوردار است.
با این حال مسوولان در انستیتوت قره‌قل در شمال کشور نیز از کاهش صادرات پوست قره‌قل سخن می‌گویند. به گفته آنان، در سال جاری تنها ۲۷ هزار پوست قره‌قل به کشورهای آسیایی و اروپایی صادر شده است و ۶۰ هزار پوست دیگر آماده صادر شدن است، اما این رقم نسبت به سال‌های گذشته کاهش چشم‌گیری را نشان می‌دهد.
محمدعارف، مدیر اداری انستیتوت انکشاف قره‌قول در بلخ، می‌گوید: «در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷ هزار و ۷۹ جلد پوست قره‌قل به بیرون از کشور صادر شده و به تعداد ۶۰ هزار جلد پوست قره‌قل آماده صدور است.» به گفته او، این آمار کاهش چشم‌گیری را در مقایسه به سال‌های گذشته نشان می‌دهد.
در همین حال فروشنده‌گان و استفاده‌کننده‌گان کلاه قره‌قل در بلخ از حکومت سرپرست طالبان و مردم می‌خواهند تا با حمایت‌شان این صنعت را از حالت رکود و ورشکسته‌گی نجات دهند. محمدعظیم، یکی از فروشنده‌گان کلاه قره‌قل در شهر مزارشریف، می‌گوید با آن‌که خرید و استفاده از کلاه قره‌قل تا اندازه زیادی کاهش یافته است، اما آنان تلاش دارند تا با ذوق و سلیقه مردم این کلاه را طراحی و دیزاین کنند.
سیدمحمدنبی که نزدیک به ۷۰ سال سن دارد و کلاه پوست قره‌قل نیز به سرگذاشته است، می‌گوید: «پوشیدن کلاه قره‌قل از گذشته‌های بسیار دور در میان مردم رواج داشته است و مردم آن را به سر می‌کرده‌اند؛ اما در سال‌های پسین در مجموع پوست قره‌قل کم شده و همین قسم استفاده از کلاه قره‌قل نیز کم‌تر شده است.»
کلاه قره‌قل انواع مختلف دارد و قیمت‌های آن نیز متفاوت است. انواع این کلاه شامل سیاه، کبود، سبز، چقماقی، سور، شتری، تقیر و… است و در حال حاضر قیمت یک پوست قره‌قل از یک هزار افغانی شروع و تا به یک هزار دالر امریکایی می‌رسد. در گذشته پوست قره‌قل یکی از قلم‌های صادراتی مهم افغانستان بوده است که پس از صنعت قالین، دومین قلم مهم صادراتی از بلخ و شمال افغانستان در بازارهای جهانی به حساب می‌آمد. پوست قره‌قل در گذشته به امریکا صادر می‌شد که از آن پوستین، بالا پوش و… ساخته می‌شد؛ اما در سال‌های پسین تجارت آن به کشور انگلستان و اکنون هم در کشور شاهی فنلند است و از آن در ساخت لباس زنانه و دیگر لباس‌های گرم زمستانی استفاده می‌شود.
به گفته صنعت‌کاران قره‌قل فراورده‌های صنعتی خارجی بازارهای افغانستان را پر کرده و بسیاری از شغل‌ها و پیشه‌های کهن را با سقوط و یا رکود روبه‌رو ساخته است. تولیدکنندگان پوست قره‌قل در بلخ نگران‌اند همان‌گونه که تجارت پوست قره‌قل و بازار کلاه قره‌قل در سال‌های پسین کاهش یافته و رونق خود را از دست داده، نگران روزی هستند که صنعت کلاه قره‌قل مثل اکثر صنایع چون مس‌گری، چرم‌گری و… فراموش شده و از چرخه تولید و اقتصاد کشور بیرون شود.