تمام روند اجرایی پروژۀ تاپی در افغانستان زیر بررسی مجدد قرار دارد

حکومت طالبان می‌گوید که تمام روند اجرایی پروژۀ تاپی در افغانستان زیر بررسی مجدد قرار دارد.
هرچند مقام‌های طالبان پیش از این گفته بودند که کار پروژۀ تاپی به زودی آغاز خواهد شد، اما اکنون می‌گویند که تمام روند این پروژه در حال بررسی مجدد است.
این در حالی‌ست که مقام‌های طالبان حدود سه ماه پیش از آغاز کار خط لولۀ تاپی در افغانستان خبر داده بودند.
اما اکنون که امنیت نسبتاً خوب است، آیا حکومت طالبان این ظرفیت را دارد که استفادۀ لازم از این پروژه کند؟ و آیا این پروژه کمکی به اقتصاد فلج شدۀ افغانستان خواهد کرد؟
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان گفت که تمام روندهای پروژۀ تاپی در حال بررسی است و پس از آن تصمیم دربارۀ تمدید و یا تعدیل قرارداد تاپی گرفته خواهد شد.
آقای مجاهد می‌افزاید: “این روند کمی دقیق و زمان‌بر است، اما امکان آغاز کار آن در سال آینده است. تاریخ دقیق این‌که سروی آن باز چه زمانی آغاز می‌شود مشخص نیست، اما تمام جزئیات و زمان‌بندی پس از امضای قرارداد مشخص خواهد شد.”
این در حالی‌ست که در نظام پیشین جمهوری افغانستان تمام روند فنی پروژۀ تاپی تکمیل و برای اجرای آن در افغانستان روزشماری می‌شد.
تاپی، پروژۀ خط لولۀ انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند است.
بر بنیاد گزارش‌ها، موضوع این پروژه نزدیک به ۲۶ سال پیش مطرح شده بود.
در نخست قرار بود این پروژه از سوی یک شرکت امریکایی و ارجنتاینی انجام شود، اما جنگ در افغانستان و نارضایتی ترکمنستان از این شرکت‌ها سبب شد تا این پروژه برای سال‌ها به حال خودش باقی بماند.
در دور نخست حاکمیت طالبان نیز تلاش‌هایی برای راه اندازی کار پروژۀ تاپی صورت گرفت، اما این تلاش‌ها موفقانه نبود.
توافق‌نامۀ پروژۀ تاپی ۹ سال پس از سقوط رژیم نخست طالبان، یعنی در سال ۲۰۱۰ در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان امضا شد.
در امضای این توافق‌نامه سران کشورهای شرکت کننده ابراز امیدواری کردند که کار عملی این پروژه تا سال ۲۰۱۴ آغاز و در سال ۲۰۱۷ به پایان برسد، اما کار آن بر بنیاد برنامه پیش نرفت.
سرانجام در سال ۲۰۱۵ رهبران چهار کشور شریک در پروژۀ تاپی، کار این پروژه را به گونۀ رسمی راه اندازی کردند که انتظار می‌رفت تا ماه دسمبر سال ۲۰۱۹ تکمیل شود.
اجرای کامل پروژۀ تاپی حدود هفت‌ونیم میلیارد دالر هزینه دارد و سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز از این پروژه انتقال خواهد یافت.
در ازای این خط لوله ۱،۸۱۴ کیلومتر است که ۸۱۶ کیلومتر آن از خاک افغانستان می‌گذرد.
اما سودمندی پروژۀ تاپی برای افغانستان چه است؟
بر بنیاد موافقت‌نامۀ پروژۀ تاپی که در نظام پیشین امضا شده، افغانستان نقش ترانزیتی را در این پروژه دارد و سالانه از این رهگذر حدود ۵۰۰ میلیون دالر درآمد خواهد داشت.
همچنین تخمین زده می‌شود که این پروژه برای حدود ۱۲،۰۰۰ تن در افغانستان زمینۀ کار را فراهم کند.
افزون بر این، افغانستان سالانه از دریافت ۰،۶ میلیارد متر مکعب گاز مایع بهره‌مند خواهد شد.
پروژه‌های دیگری نیز در همین مسیر از مناطقی‌که خط لوله گاز تاپی عبور می‌کند، اجرا خواهد شد.
خط راه آهن، پروژۀ انتقال برق و انتقال کیبل فایبر نوری انترنت از جمع این پروژه‌ها اند.
اما اکنون که طالبان می‌خواهند این پروژه را دوباره ارزیابی کنند، مشخص نیست که آیا افغانستان این بار از مزایای آن بهره خواهد برد یا نه.
اما پرسش مهم این است که آیا حکومت طالبان ظرفیت اجرای این پروژه و حفظ منافع افغانستان در آن را دارد؟
اما عبدالقدیر مطفی، مشاور پیشین وزارت معادن و پترولیم، گفت که برای تطبیق پروژۀ تاپی ظرفیت قوی نیاز است که اکنون دیده نمی‌شود.
آقای مطفی می‌گوید: “این پروژه تنها برای ساخت‌وساز، خط لوله، امنیت و مزایای گاز نیست، بلکه پیش از آن‌که ما به شرایط می‌رسیم، ظرفیت اجرای آن شرایط موجود است یا نه، این‌که این بسیار مهم است.”
اما حکومت طالبان می‌گوید که ظرفیت اجرای هر گونه پروژۀ بزرگ یا کوچک را دارد.
افزون بر این، ایجاد اعتماد بین کابل، دهلی و اسلام‌آباد چالش بزرگ دیگری است که از نخست بر اجرای تاپی تأثیر گذاشته است.
روابط خوب بین کابل و دهلی در گذشته و نزدیکی کنونی طالبان با پاکستان را نمی‌توان نادیده گرفت.
نجیب آزاد، رهبر جنبش باور می‌گوید که در چنین مرحله‌ای، افغانستان هنوز برای اجرای پروژه‌های بزرگ آماده نیست.
آقای آزاد افزود: “زمانی‌که حکومت قدرتمندی تشکیل شود که حرفه‌ای ترین نیروهای امنیتی و دفاعی را داشته باشد و قوی‌ترین پایه‌های اقتصادی دولتی و خصوصی را داشته باشد و بتواند روی پای خود بایستد، آنگاه می‌توان چنین پروژه‌های را اجرا کرد و از جنگ‌های نیابتی جلوگیری کرد.”
تاپی یکی از بزرگترین پروژه‌های اقتصادی در منطقه است و کارشناسان اقتصادی باور دارند که اگر افغانستان بتواند از این پروژۀ ترانزیتی در خاک خود حفاظت کند و آن را مؤفقانه عملی کند، به یک مرکز تجاری و ترانزیتی بزرگ در منطقه مبدل خواهد شد.