کاهش تولید صنایع دستی در ولایت بلخ

روز جهانی صنایع دستی، در حالی فرامی‌رسد که سرمایه‌داران کشور به دلیل احساس ناامنی پس از تسلط طالبان بر افغانستان، کشور را ترک کرده‌اند. از سوی دیگر، فقر و بیکاری، گلوی مردم را بیش از همیشه می‌فشارد. این موارد، باعث شده که بازارهای کشور با رکود کم‌پیشینه مواجه شود. در این میان، صنایع دستی نیز آسیب جدی دیده است. محصولات صنایع دستی که بیش‌تر فعالیت و تولید آن به زنان برمی‌گردد، در سراسر کشور به‌ویژه شمال افغانستان علاقه‌مندان زیادی دارد. این تولیدات در گذشته به بیرون از مرزها نیز صادر می‌شد. قالین، گلیم، دسترخوان، لباس گند افغانی، قرص‌دوزی، یخن‌دوزی، مهره‌دوزی، غجری و غیره از جمله صنایع دستی است که در حال حاضر توسط زنان در ولایت بلخ پیش برده می‌شود.
شماری از تولید‌کننده‌گان صنایع دستی در شهر مزارشریف از افزایش بهای مواد خام شکایت دارند و می‌گویند در کنار این‌که سطح تولید صنایع دستی کاهش یافته، بهای مواد خام نیز به‌گونه سرسام‌آور افزایش یافته است که سبب دل‌سردی بیش‌تر زنان در بخش تولید صنایع دستی شده است.
این تولیدکننده‌گان تاکید دارند که در گذشته ساخته‌های دستی آنان به کشور‌های خارجی از جمله ترکیه و هند صادر می‌شد و با قیمت بالا به فروش می‌رسید، اما اکنون تنها در برخی از محافل خوشی شهروندان از این تولیدات استفاده می‌شود. به گفته آن‌ها، حالا افزایش قیمت مواد خام سبب شده تا فعالیت‌های تولیدی صنایع دستی کاهش یابد.
انیسه می‌گوید که از ۲۰ سال بدین سو در بخش خیاطی و ساخت صنایع دستی فعالیت دارد. او دو دستگاه خیاطی و قرص‌دوزی ایجاد کرده است که برای شماری از زنان زمینه کار فراهم شده است. انیسه از ایجاد یک دستگاه قالین‌بافی در روزهای آینده خبر می‌دهد؛ اما می‌گوید نبود امکانات، رسیدن به اهدافش را دشوار ساخته است.
خانم انیسه می‌گوید: «ما نیاز داریم که به ما شرایط مساعد شوه که همی تولیدات ما ره به خارج روان کنیم و یا همرای ما کمک شوه. بعضی لوازم که ما ضرورت داریم، مثلاً ماشین‌آلات داریم، اما برق بسیار قیمت است و ما نمی‌تانیم از بر ق کار بگیریم. به همی خاطر از ماشین‌های دستی کار می‌گیریم. حتا زیزاگ و اورلاگ لباس‌ها را در خانه می‌کنیم؛ چون در دکان برق قیمت است. یک کیلو‌وات برق ۲۰ افغانی است، ما نمی‌تانیم استفاده کنیم.»
وی تاکید دارد: «دسترخوان اس، قالین اس، گلیم اس، دیگه قرص‌دوزی اس، مهره‌دوزی اس، غجری‌بافی می‌گه او اس، دگه یخن که بری دامادی می‌دوزن، دست‌دوزی‌ای که زیادتر یخن‌های هراتی مشهور اس، پاچه اس و دگه اینی گند که می‌دوزن، این‌ها همه صنایع دستی است که تولید می‌کنیم.»
به گفته انیسه، پیش از این تولیدات آن‌ها به ترکیه و هند صادر می‌شد، اما حالا فقط دکان‌داران شهر می‌خرند. مشتری‌های این دکان‌ها هم کسانی هستند که محافل عروسی دارند. به گفته انیسه، آن‌ها گند افغانی را برای عروس و شاه‌بالا و لباس داماد با واسکت چرمه‌دوزی می‌خرند که همه تولیدات خانم‌ها است.
حسیبه، دخترخانمی که در بخش تولید صنایع دستی به‌ویژه لباس گند افغانی کار می‌کند، می‌گوید که نسبت به گذشته در فروشات محصولات آن‌ها کاهش چشم‌گیری آمده است؛ اما آن‌ها به کارشان ادامه می‌دهند. حسیبه می‌گوید: «تولید ما انواع گندها و لباس‌ها می‌باشه که در این‌جه خود ما و یا شاگرد‌ای ما روزانه تعدادی از گند‌هایی ره که فرمایش می‌گیریم، می‌سازیم. فروشات ما نسبت به سابق خوب نیس، ولی بازهم خوب اس دیگه. کار خوده به پیش می‌بریم، اما نسبت به سابق تغییرات زیادی ده بازار فروشات ما آمده.»
در حال حاضر در میان صنایع دستی، لباس گند افغانی بیش‌تر بازار دارد و شهروندان از آن در محافل خوشی‌شان استفاده می‌کنند.
نصیبه حلیمی، دانش‌آموز مکتب که نصف روز مصروف ساخت لباس‌های گند افغانی است، می‌گوید: «زیادتر یخن‌های خوده روی بوجی می‌دوزیم و دگه شیشه‌کاری و بعضی از پوپک و چیزایی که بیش‌تر ده گند افغانی استفاده می‌شن. ما ده سر یخن‌ها کار می‌کنیم و می‌د‌وزیم. لباس گند نظر به دیزاینش اس. اگر کمی ساده و یا طفلانه باشه، یک گند ره ده دو یا سه روز هم می‌تانیم بدوزیم؛ اما بعضی گندها هم اس که نقره‌کاری کار داره یا ده یخنش می‌گیریم خود ما لَیس و شیشه‌کاری می‌کنیم. باز تا یک هفته و ده روز هم کار داره.»
لباس‌های گند افغانی هم نظر به دیزاین و کارش در بازار‌ها به فروش می‌رسد. یک لباس نسبتاً ساده از پنج تا ده هزار افغانی قیمت دارد، اما یک لباس خوب و پرکار از ۲۰ تا ۲۵ هزار افغانی به فروش می‌رسد.
گفتنی است که پس از تسلط طالبان بر کشور، تمامی بخش‌های تولیدی و تجاری از رونق افتاده است. از سوی دیگر، وضع محدودیت‌های شدید از سوی طالبان بر پوشش زنان، بالای تولید و فروش صنایع دستی، مشخصاً لباس‌های سنتی افغانی، تاثیر منفی گذاشته است.