با افزایش س‍پرده‌ها بانک‌ها از «ورشکستگی» نجات یافته‌اند

اکتبر ۲۰۲۱ در برابر یک بانک خصوصی در مرکز شهر کابل، پس از روی کار آمدن طالبان مردم برای برداشت سپرده‌های خود به بانک‌ها هجوم بردند
اتحادیه بانک‌های خصوصی افغانستان می‌گوید میزان سپرده‌گذاری در بانک‌های خصوصی این کشور «افزایش» یافته است و این بانک‌ها از خطر «ورشکستگی» به خاطر بحران نقدینگی نجات یافته‌اند.
نجیب‌الله امیری، رئیس اجرایی اتحادیه بانکداران خصوصی افغانستان گفت پس از یک دوره نسبتا رکود، در حال حاضر تعداد افرادی که پول خود را در بانک‌ها می‌گذارند در حال افزایش است.
به گفته او «در حال حاضر اکثر بانک‌ها مشکل نقدینگی ندارند. مطابق حدود تعیین شده بانک مرکزی به میزان مشخصی به مردم پول داده می‌شود، محدودیت‌ها به تدریج برداشته شده است، وضعیت بانک‌ها خوب است.»
این اتحادیه این وضعیت را «عبور از خطر ورشکستگی و بهبود صنعت بانکی پس از یک دوره نسبتا رکود» عنوان می‌کند.
براساس تازه ترین داده‌هایی که این اتحادیه در اختیار دارد سپرده‌ها در بانک‌های خصوصی در ربع سوم سال ۲۰۲۲ «۴ درصد» افزایش را نشان می‌دهد.
در حال حاضر ۱۲ بانک از جمله ۷ بانک خصوصی، ۳ بانک دولتی و ۲ نمایندگی بانک بین المللی در افغانستان فعالیت دارند و به تازگی یک بانک خدمات قرضه‌های کوچک اسلامی نیز آغاز به فعالیت کرده است.
به دنبال سقوط دولت سابق افغانستان و روی کار آمدن طالبان و مسدود ساختن حدود ۱۰ میلیارد دالر از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان و تحریم‌های مقام‌های طالبان، بانک‌های افغانستان با کمبود شدید نقدینگی روبرو شد.
نجیب الله امیری، رئیس اجرایی اتحادیه بانک‌های خصوصی افغانستان، می‌گوید: «بانک‌های افغانستان مانند دیگر سکتورهای (بخش‌های) اقتصادی مرحله دشوار تحولات سیاسی را پشت سر گذاشته است».
ماه گذشته، توماس وست، نماینده ویژه آمریکا برای افغانستان در یک نشست مجازی گفت اسکناس‌های تازه چاپ شده افغانی – واحد پول افغانستان بزودی جایگزین اسکناس‌های کهنه شده و وارد بازار خواهد شد.
همزمان با بازگشت طالبان به قدرت، مردم نه تنها سپردن پول به بانک‌ها را متوقف کردند بلکه برای برداشت سپرده‌های خود به بانک‌ها هجوم بردند و برای گرفتن پول روزها در صف های طولانی انتظار کشیدند.
برای برداشت سپرده ها مقدار معین مشخص شد که این وضعیت سبب نگرانی مردم شد. به دلیل عدم پرداخت پول کافی به مشتریان، تا چند ماه قبل کمتر اتفاق می‌افتاد که مردم پول خود را در حساب بانکی بگذارد، اما حالا اتحادیه بانک های خصوصی افغانستان می‌گوید «به تازگی سپرده‌های مردم در حال افزایش است.»
او می‌گوید: «فعلا اکثر بانک‌های ما مشکل نقدینگی ندارد. مطابق اندازه وضع شده بانک مرکزی، [به مشتریان] پول داده می‌شود. محدودیت‌ها به تدریج از میان برداشته شده است.»
به گفته او، وضع «بانک‌ها در حال بهتر شدن است و خدمات در حال توسعه است. ارقام ربع سوم سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که سپرده‌های بانک‌ها ۴درصد بیشتر شده و همچنان دارایی‌ها ۳.۸ درصد افزایش یافته که نشان می‌دهد که مردم به بانک‌ها رجوع کرده و اعتماد بالای بانک‌ها خوبتر شده و این خبری بسیار خوب است.»
بنا به دستور بانک مرکزی افغانستان، «مشتریان عادی بانک‌ها می‌توانند ماهیانه تا ۱۲۰۰ دلار یا ۱۰۰ هزار افغانی و هر هفته تا ۴۰۰ دلار یا ۳۰ هزار افغانی از حساب خود برداشت کند.
شرکت‌ها تا ۵ درصد وجوه حساب خود را در یک هفته دریافت نمایند مشروط بر آن که مقدار آن از ۲۵ هزار دلار آمریکايی و يا معادل آن به افغانی در یک ماه بیشتر نشود.»
محدودیت های وضع شده بر خدمات بانکی در افغانستان به ویژه انتقال پول از افغانستان به خارج از طریق بانک هنوز کاملا برطرف نشده است.
حسیب الله نوری، مسول مطبوعات بانک مرکزی افغانستان که توسط مقام‌های طالبان اداره می‌شود نیز گفت خدمات انتقال پول به خارج «شرایط خاصی» دارد و تنها شامل برخی فعالیت‌های اقتصادی است.
به گفته آقای نوری «تمام بانکها می‌تواند به بیرون از افغانستان پول انتقال بدهند و یا هم از بیرون در افغانستان پول دریافت کنند. اما این خدمات شرایطی خاص دارد. در حال حاضر، تمام بانک‌ها بر اساس تشخیص بانک مرکزی در بخش‌های تامین مواد غذایی، دارو های طبی و زراعتی، مواد سوخت، مواد خام و پرزه جات صنعتی برای تولیدات، پرداخت مصارف برق وارداتی، و وسایل خدمات مخابراتی و ترانسپورتی با استفاده از سیستم حواله تلگرافی موسوم به تی‌تی پول انتقال بدهند.»
آقای نوری تاکید دارد که «محدودیت‌های وضع شده بر بانک‌ها تاثیراتی داشته، اما در حدب نیست که بانک‌ها را با ورشکستگی روبرو کند.»
او افزود «به منظور بهبود صنعت بانکداری، گفتگوهای فنی با جامعه جهانی انجام شده و انتظار می‌رود و وضعیت بانک‌ها در افغانستان تغییر کند.»
افزایش ارزش پول ملی افغانستان در پی دستورالعمل اخیر وزارت دارایی آمریکا۱۶ بهمن ۱۴۰۰ – ۵ فوریه ۲۰۲۲
انتقال نیمی از دارایی‌ مسدود افغانستان به سوئیس با نظارت دو مقام پیشین افغان۲۳ شهریور ۱۴۰۱ – ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۲
طالبان بانکداری اسلامی راه‌اندازی می‌کند
در همین حال حکومت طالبان در تلاش تغییر نظام بانکی به نظام مالی شرعی است و طرح بانکداری اسلامی با همکاری اکادمی علوم به گفته مسئولان «در حال نهایی شدن» است.
به تازگی یک بانک خصوصی پرداخت قرضه‌های کوچک بنا به نظام بانکداری اسلامی را آغاز کرده است. ضیا‌ءالدین حیدری، رئیس عامل این بانک می‌گوید در نظر دارند تا در سال آینده حدود ۸۰۰ میلیون افغانی قرضه با شرایط شرعی بدهند.
او گفت: «قرضه‌ها یک بخش از خدمات و محصولات بانکداری ما است. بر علاوه قرضه ما سپرده‌های اسلامی را هم آغاز کرده ایم و این خدمات در تمامی ولایاتی که حضور داریم آغاز خواهد شد.»
اما پرسش مهم این است آیا واقعا بانک‌های افغانستان از وضعیت ورشکستگی عبور کرده و سپرده‌ها در بانک‌های افغانستان افزایش داشته است؟ افراد دخیل در بخش بانکداری تایید می‌کنند که «هرچند اعتماد مردم بر بانک‌ها هنوز احیا نشده، ولی سپرده‌ها در بانک‌ها آهسته آهسته در حال افزایش است به ویژه سپرده‌های شرکت‌ها که بخشی از فعالیت‌ها و داد و ستدهای رسمی متکی به خدمات بانکی است، شرکت‌ها در حساب‌های خود پول واریز می‌کنند.»
به دنبال تشدید مشکلات اقتصادی و فقر، جامعه جهانی انتقال پول نقد به افغانستان را از سر گرفت و هر چند هفته بسته‌های ۴۰ دالری پول نقد به افغانستان فرستاده شده و وارد چرخه اقتصادی این کشور شده است.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان به گفته بانک مرکزی افغانستان حدود ۱.۶ میلیارد دلار کمک‌های نقدی بشردوستانه به کابل رسیده است.
برخی منتقدان اظهار نگرانی کرده‌اند که این پول‌ها در اختیار حکومت طالبان قرار بگیرد.