جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۳ به دانش پرتوهای «آتوثانیه» رسید

کار این دانشمندان نشان دادن روشی برای ایجاد پالس‌های بسیار کوتاه مدت نور است که از آنها می‌توان برای ثبت و مطالعه فرآیندهای سریع درون اتم‌ استفاده کرد.
این جایزه ۱۱ میلیون کرون سوئد (۸۲۴ هزار پوند) است که بین سه برنده تقسیم می‌شود.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد گفت این سه فیزیکدان توانستند پالس‌های نور با عمری چنان کوتاه تولید کنند که باید آن را با آتوثانیه اندازه‌گیری کرد.
یک آتوثانیه، یک کوئنتیلیونم ثانیه است (یک بخش بر ده به توان ۱۸)، نسبتی معادل یک ثانیه در قیاس با عمر عالم هستی.
کار این دانشمندان مثل این بود که توانستند با باز و بسته کردن بسیار سریع دیافراگم دوربین، در مدتی چنان کوتاه که قابل تصور نیست، نوری بر الکترون و رفتارش بیندازند.
الکترون‌ها ذرات درون اتم‌ هستند که با سرعتی باورنکردنی، میلیاردیم ثانیه، حرکت می‌کنند.
پیش از کار موفقیت‌آمیز این سه دانشمند، الکترون‌ها با پیشرفته‌ترین میکروسکوپ‌ها هم محو دیده می‌شدند، حرکت و جنبش آنها چنان سریع است که نمی‌شد آنها را دنبال کرد.
اوا اوسون، رئیس کمیته نوبل فیزیک، گفته است: «ما اکنون می‌توانیم دریچه‌ای به درون دنیای الکترون‌ها باز کنیم. فیزیک آتوثانیه به ما این فرصت را می‌دهد که فرآیندهای حاکم بر الکترون را درک کنیم. قدم بعدی استفاده از آنها خواهد بود.»
«فیزیک آتوثانیه» فرآیندهای مهم درون اتم‌ها و مولکول‌ها را در کانون توجه بیشتری قرار خواهد داد. این کشف احتمالا منجر به ساخت میکروسکوپ‌های الکترونی دقیق‌تر، دستگاه‌های الکترونیک‌ بسیار سریع‌تر و آزمایش‌هایی جدید برای تشخیص بسیار زودتر بیماری‌ها خواهد شد.
«باورنکردنی است»
پروفسور آن لوییلیه فیزیکدان ۶۵ ساله فرانسوی، پژوهشگر دانشگاه لوند سوئد و پنجمین زنی است که برنده نوبل فیزیک شده است.
او در کنفرانس مطبوعاتی آکادمی سلطنتی سوئد سخنرانی کرد و گفت: «باورنکردنی است. زنان اندکی این جایزه را دریافت کرده‌اند، بنابراین بسیار بسیار خاص است.»
او توضیح داد که کمیته نوبل سه بار به او تلفن کرده بود تا جواب دهد. او گفت: «سر کلاس بودم تدریس می‌کردم».
او به شوخی گفت: «نیم ساعت آخر کلاس، بعد از شنیدن خبر، ادامه تدریس مشکل بود.»
پروفسور پی‌یر آگوستینی، فیزیکدان ۸۲ ساله فرانسوی، استاد دانشگاه ایالتی اوهایو در ایالات متحده آمریکا بوده است. پروفسور فرنس کراوس فیزیکدان ۶۵ ساله اتریشی-مجار، پژوهشگر موسسه اپتیک کوانتوم ماکس پلانک در آلمان است.
جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی دوشنبه (۲ اکتبر) اعلام شد، و به دو دانشمندی رسید که فناوری ساخت واکسن‌های «ام‌آران‌ای» را برای بیماری کووید توسعه دادند.
پروفسور کاتالین کاریکو و درو وایسمن این جایزه را با هم شریک شدند.