آبده‌های تاریخی در لاش‌وجوین فراه در خطر نابودی کامل قرار دارند

تعداد از باشنده‌گان ولسوالی لاش‌وجوین فراه می‌گویند که این ولسوالی دارای بیش‌ترین آبده‌های تاریخی در این ولایت است، اما به دلیل بی‌توجهی اکثریت آن‌ها در معرض نابودی قرار دارند.
شماری از باشنده‌گان لاش‌وجوین ادعا می‌کنند که این ولسوالی بیش از ۳۰ آبده تاریخی دارد که در صورتی بی‌توجهی بیش‌تر این آبده‌های تاریخی به‌گونه کامل فرو خواهند ریخت.
نصیراحمد، باشنده ولسوالی لاش‌وجوین فراه، می‌گوید که قلعه‌های تاریخی سبب شهرت این ولسوالی در میان ولسوالی‌های این ولایت شده، اما بی‌توجهی به این آبده‌ها سبب فروپاشی این مکان‌های تاریخی شده است.
این باشنده لاش‌وجوین می‌افزاید: «همین قلعه‌ لاش‌وجوین یکی از عجایب است که در آن تونلی است که حداقل بین ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر در زیر آن حفر شده بود و خیلی مستحکم ساخته شده بود. اگر کمی توجه می‌شد، همان قسم باقی‌ می‌ماند؛ اما حالا خیلی تخریب شده و به همین سال‌ها حتا یک دیوار استنادی به‌خاطر جلوگیری سیلاب‌‌ها به این قلعه ساخته نشد و سیلاب چیزی که می‌آمد مستقیم داخل قلعه می‌رفت و این سبب شد که دیوار‌هایش فرو ریزد و خود قلعه هم تخریب شده و تا چند سال دیگر شاید هیچ آثاری از این قلعه تاریخی و دیدنی دیگر نداشته باشیم.»
فضل احمد یکی دیگر از باشنده‌گان لاش‌وجوین فراه است. او می‌گوید: «بین همین ولسوالی‌های فراه لاش‌وجوین به‌خاطر جاه‌های تاریخی و قلعه‌هایی که داشت مشهور بود، اما بی‌توجهی حاکمان به این منطقه کل آبده‌های تاریخی که دو هزار سال پیش و یا بیش‌تر از او ساخته شده بود تخریب شده است. دیگر این جا نه قلعه لاش‌وجوین وجود دارد، نه شهر پشاوران و نه هم از آبده‌های دیگر تاریخی خبری است؛ چون همه تخریب شده یا تا یک و دو سال دیگر تخریب می‌شود.»
براساس گفته‌های باشنده‌گان محل، «قلعه لاش‌وجوین، شهر پشاوران، غار تونل مانند، مسجد باستانی و چاه قلعه باستانی، مسجد جامع بزرگ، قلعه کوگه‌ بلند، مسجد بنجار علی، آمون سابری، برج کوشه، مغارات تاریخی، روستاهای دهن غار و جلال، درخت‌ سور که سابقه آن به چهار هزار سال برمی‌گردد و …» از جمله آبده‌های مشهور و معروف تاریخی در ولسوالی لاش‌وجوین ولایت فراه است.
مقام‌های طالبان در فراه نیز تایید می‌کنند که آبده‌های تاریخی در لاش‌وجوین این ولایت در معرض فروپاشی قرار داشته و هنوز آنان نتوانسته‌اند اقدامی برای جلوگیری از فروپاشی این آبده‌های تاریخی انجام دهند.
ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در فراه تایید می‌کند که به دلیل بی‌توجهی، بیش‌ترین بخش‌های آبده‌های تاریخی که قدامت «دو هزار ساله» دارند، فرو ریخته و نابود شده است.
نعمت‌الله اسماعیل‌زاده، مدیر حفظ میراث‌های فرهنگی ریاست اطلاعات و فرهنگ زیر اداره طالبان در فراه، می‌گوید که بیش‌تر از ۳۰ آبده تاریخی که در ولسوالی لاش‌وجوین وجود دارد در حالت تخریب قرار دارد و آنان نتوانسته‌اند یک دیوار استنادی برای محافظت از آن‌ها بسازند.
اسماعیل‌زاده می‌افزاید: «در ولسوالی لاش‌وجوین بیش از ۳۰ قلعه وجود دارد که یکی از آن‌ها قلعه ‌لاش‌وجوین می‌باشد. از این‌که این قلعه در جنب‌ رود فراه موقعیت دارد، سخت در حال تخریب قرار داشته و نیاز به دیوار استنادی دارد که ما در این زمینه چندین بار مکتوب به وزارت اطلاعات و فرهنگ فرستاده‌ایم، اما متاسفانه نتوانسته‌ایم پاسخی از آنان دریافت کنیم.»
مدیر حفظ میراث‌های فرهنگی ریاست اطلاعات و فرهنگ تحت کنترل طالبان می‌گوید: «بسیاری از آبدات و مکان‌های باستانی ولسوالی لاش‌وجوین در حال تخریب قرار دارد و اگر حفاظت نشوند به‌گونه کامل نابود می‌شوند.»
پس از فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان، نگرانی‌ها در مورد حفاظت از آبده‌های تاریخی و آثار باستانی کشور افزایش یافته است. واحد علمی، آموزشی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) نیز با صدور اعلامیه‌ای از طالبان خواسته که از میراث‌های فرهنگی افغانستان محافظت کنند.
طالبان نیز اعلام کرده‌اند که در کنار حفاظت از آثار تاریخی، برای بازگرداندن آثار قاچاق‌شده به خارج از کشور تلاش می‌کنند؛ اما در بیش از دوونیم سال گذشته هیچ اقدام عملی در راستای حفظ آثار باستانی و بازسازی آن‌ها صورت نگرفته است.
گفتنی است که طالبان در دور نخست حاکمیت‌شان، در ماه مارچ سال ۲۰۰۱ میلادی دو مجسمه بزرگ بودا را در ولایت بامیان منفجر کردند. صلصال با ارتفاع ۵۳ متر و شهمامه با ارتفاع ۳۵ متر، براساس روایت‌های تاریخی در میان سال‌های ۳۰۰ تا ۷۰۰ میلادی به سبک ویژه ساخته شده بودند. این دو مجسمه به فتوای ملا محمد عمر، رهبر پیشین طالبان، منفجر شدند.