«قالین افغانستان هنوزهم به‌نام کشورهای دیگر به بازارهای جهانی صادر می‌گردد»

مولدین و تاجران قالین‌ در فاریاب از آنچه که محدودیت‌های بانکی و نبود مارکیت در داخل کشور عنوان می‌کنند ابراز نگرانی نموده می‌گویند که تولید، فروش و صادرات قالین نسبت به سال‌های قبل کاهش چشم‌گیری یافته‌است.
آنان سیاست بازار آزاد در افغانستان، تورید تولیدات خارجی مانند قالین و موکت ترکی و ایرانی، نبود مارکیت در داخل کشور، استفاده از طرح و نقشه‌های قدیمی را از عوامل اصلی رکود و شکست صنعت قالین‌بافی در کشور می‌دانند.
اما وزارت تجارت می‌گوید که بخاطر رشد صنعت قالین‌بافی در افغانستان تلاش‌های زیادی را انجام داده، در سال آینده برای آموزش قالین‌بافی و ترویج این محصول از طریق مؤسسات برنامه‌های بزرگی وجود دارد.
به گفتۀ این وزارت، در سال ۲۰۲۳ حدود ۲ میلیون مترمربع قالین و گلیم افغانستان به بازارهای جهانی صادر گردیده‌است.
تاجران قالین
امین‌الله، یک قالین‌فروش در ولسوالی اندخوی ولایت فاریاب گفت که تولید، خرید و فروش قالین نسبت به سال‌های قبل کاهش چشم‌گیری داشته و در حال حاضر بازار این محصول با رکود مواجه است.
نامبرده عوامل رکود بازار قالین را مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های بانکی و نبود مارکیت در داخل کشور عنوان نموده می‌افزاید: «ما با قبول زحمات زیاد قالین را می‌بافیم، شستشو می‌کنیم، قیچی و گِره زده به پاکستان انتقال می‌دهیم، اما صنعت دستی افغانستان با مارک پاکستان به بازارهای جهانی اروپا و امریکا صادر می‌شود و اینکه نام و نشان از آن کشور باشد خیلی دردآورد است.»
وی، تورید تولیدات خارجی را از دیگر عوامل رکود صنعت قالین‌بافی در افغانستان دانسته می‌گوید که فرش ترکی و ایرانی با قالین دست‌بافت وطنی یکسان معامله می‌شود و در حال حاضر یک متر قالین وطنی و یک متر فرش خارجی در بازارهای افغانستان تا ۲۰ دالر به فروش می‌رسد.
امین‌الله در ادامه گفت که سال‌های قبل یک تخته قالین شش متره از تار بلجیمی تا یک هزار دالر و همین اندازه قالین از تار وطنی ۵۰۰ دالر به فروش می‌رسید، اما حالا بلجیمی ۵۰۰ و وطنی کمتر از ۳۰۰ دالر خرید و فروش می‌شود.
وی از رهبری حکومت خواست تا در قسمت رونق صنعت و تجارت قالین توجه نموده و محدودیت‌های بانکی را رفع و زمینه را برای سرمایه‌گذاری تاجران داخلی و خارجی مساعد سازند تا منبعد قالین افغانستان از داخل کشور و به نام افغانستان به بازارهای جهانی صادر گردد.
او همچنان از تاجران ملی کشور که در خارج فعالیت دارند خواست: «اکنون امنیت در کشور تامین است بیایید در قسمت رشد و تقویت قالین و گلیم افغانستان سرمایه‌گذاری کنید، زمینۀ کار را برای مردم مساعد سازید و تجارت خود را نیز رونق دهید.»
حمیدالله معلم، یکی دیگر از قالین‌فروشان اندخوی می‌گوید که واردات قالین و فرش‌های خارجی به کشور، تولید و تجارت قالین وطنی را با رکود مواجه ساخته و صنعتگران در وضعیت بدی به سر می‌برند.
معلم گفت که مردم به‌خصوص قشر زنان در این اوخر از بی‌کاری و ضعف اقتصاد، به قالین‌بافی رو آورده‌اند، اما تورید قالین‌های بی‌کیفیت و فرش‌های پلاستیکی با طرح و دیزاین‌های مختلف و قیمت ارزان، توجۀ مردم را جلب کرده و صنعت قالین وطنی را با رکود مواجه ساخته‌است.
موصوف افزود که مردم به دلیل ضعف اقتصادی قالین و فرش‌های ایرانی و ترکی یکبار مصرف را می‌خرند و پس از یکسال قابل استفاده نمی‌باشد، اما قالین وطنی هرچه بیشتر استفاده شود ارزش آن بالا می‌ورد.
وی علاوه کرد: «یک تخته قالین شش متره را که سه نفر در ظرف سه ماه می‌بافند، قبلاً ده هزار افغانی مفاد داشت، اما فعلاً از سه یا چهار هزار بیشتر مفاد ندارد. ما از حکومت بخاطر امنیت موجود در کشور سپاسگذار هستیم و در عین حال، توقع داریم در قسمت بازاریابی و انتقال قالین به مارکیت‌های جهانی از داخل افغانستان توجه نموده و مالیات قالین و فرش‌های خارجی را در گمرکات افزایش دهند تا قالین افغانی جایگاهش را پیدا نماید.»
محمد‌‎صالح رئیس یکی از قالین‌فروشان دیگر در ولسوالی اندخوی این ولایت نیز از رکود بازار قالین شکایت نموده می‌گوید که قبلاً تاجران ملی و خارجی برای خرید به اندخوی می‌آمدند، اما پس از تحولات رفت‌و‌آمد ندارند.
وی افزود: «قبلاً بخاطر بافتن یک تخته قالین شش متره برای بافنده‌ها مواد لازم و ۱۵ هزار افغانی مزد می‌دادم، قالین ۱۸ هزار تمام می‌شد و ۲۰ هزار می فروختیم، اما با توجه به رکود بازار قالین، حالا به بافنده‌ها برای یک تخته قالین شش متره شش هزار افغانی مزد می‌دهیم، نُه هزار تمام می‌شود و آن را ۹۵۰۰ افغانی به تاجران می‌فروشیم.»
بافنده‌‌گان قالین
محمدعثمان، یکی از قالین‌بافان اندخوی که یک تخته قالین یک‌و‌نیم مترۀ تار بلجیمی غرض فروش در مارکیت آورده بود می‌گوید که دو سال پیش این قالین را دوصد دالر می‌فروخت، حالا از ۱۰۰ دالر بیشتر خریدار ندارد.
عثمان گفت: «این قالین را دو نفر در ظرف ۴۰ روز بافتند، در آن ۶۵ دالر مصرف شده، در صورتی که ۱۰۰ دالر بفروشم، ۳۵ دالر مفاد می‌کند و مزد هر بافنده در روز ۵۰ افغانی هم نمی‌شود.»
پریم نظر مرد ۸۴ ساله که چند قالینچه را برای فروش به بازار آورده بود می‌گوید، قبلاً به محض داخل شدن در مارکیت هر قالینچه را یک هزار افغانی می‌فروخت، اما حالا ۵۰۰ افغانی هم خریدار ندارد.
وی گفت که بیش از ۶۰ سال است نفقۀ خانوادۀ ۱۵ نفری‌اش را از درک قالین‌بافی تأمین می‌کرد و روزگار خوبی داشت، اما از چند سال به این‌سو قالین بازار و مفاد ندارد و با مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند.
کارگران ماهر قالین‌بافی
عبدالرحمن که با ماشین قالین قیچی می‎کرد گفت، تا دو سال پیش کاروبارش خوب بود و دو نفر در یک روز ۲۰۰ متر قالین قیچی می‌کردند و در هر متر ۲۰ افغانی مزد بدست می‌آوردند، اما در شرایط کنونی تاجران کمتر قالین خرید و صادر می‌کنند و در یک روز بیش از ۶۰ تا ۷۰ متر قیچی نمی‌کنند.
خیرالله، جوان ۲۵ ساله که تأمین نفقۀ خانوادۀ هشت نفری‌اش را به دوش دارد در کارخانۀ قالین‌تکانی کار می‌کند می‌گوید، قبلاً روزانه ۴۰۰ متر قالین و گلیم را گره می‌زد و در هر متر ۱۰ افغانی از تاجر بدست می‌آورد، اما در این اواخر قالین و گلیم در کارخانه کمتر بسته‌بندی می‌شود و بیش از ۲۵۰ متر گره زده نمی‌تواند.
اتاق تجارت
عبدالمجید نیازی، رئیس اتاق و تجارت ولسوالی اندخوی ولایت فاریاب نیز می‌گوید که تورید قالین‌های ترکی و ایرانی، نبود فابریکه‌های شستشو و استندردسازی قالین با معیارهای بازارهای جهان، استفاده از رنگ و نقشه‌های معمولی از عوامل اصلی رکود بازار قالین می‌باشد.
اما نیازی راه‌حل بیرون رفت از بحران و رشد تولید و تجارت قالین را بالا بردن محصولات گمرکی بر تولید قالین خارجی، ایجاد فابریکات شستشو و بسته‌بندی قالین مطابق با معیارات بازارهای اروپا و امریکا، تغییرات در رنگ و نقشۀ قالین می‌داند.
موصوف علاوه می‌کند که نبود کارخانۀ شستشو و بسته‌بندی قالین در افغانستان باعث شده که تاجران قالین این کشور را به پاکستان انتقال دهند و به نام آن کشور به بازارهای جهانی صادر شود.
وی افزود، ماهانه حداقل یک کانتینر قالین که در اندخوی و آقچه شستشو و بسته‌بندی می‌گردد از راه بندر آقینه به ترکیه و از آنجا به امریکا صادر می‌شود و در صورتی که قالین افغانستان در داخل کشور معیاری بسته‌بندی شود، هیچ تاجری علاقه‌مند نیست به پاکستان انتقال دهد.
دیدگاه حکومت در مورد چالش‌های فرا راه صنعت قالین‌بافی
مفتی عصمت‌الله مرادی، سخنگوی مقام ولایت فاریاب شکایات بافنده‌گان و تاجران قالین این ولایت را در مورد رکود بازار این محصول را تائید نموده می‌گوید، قالینی که در ولسوالی‌های اندخوی، دولت‌آباد و منطقۀ شاخ این ولایت تولید می‌شود، با شهرت جهانی صادرات قابل ملاحظه‌یی داشت، اما این صنعت در این اواخر با رکود مواجه گردیده‌است.
مرادی نیز علت رکود بازار قالین را تورید قالین‌های ایرانی و ترکی عنوان نمود.
موصوف افزود که رهبری ولایت در آیندۀ نزدیک با مولدین و تاجران قالین نشستی را برگزار، مشکلات و چالش‌های آنان را استماع نموده و با مقامات مرکزی و وزارت مربوطه مطرح خواهند کرد تا راه‌حلی پیدا شود.
از سویی‌هم، آخندزاده عبدالسلام جواد سخنگوی وزارت صنعت و تجارت گفت که این وزارت بخاطر رشد صنعت قالین‌بافی در افغانستان تلاش‌های زیادی را انجام داده، از طریق مؤسسات برای آموزش قالین‌بافی و ترویج این محصول وطنی برنامه‌های بزرگی وجود دارد، کمپنی‌های شستشوی قالین در داخل کشور آمده‌اند، منبعد قالین افغانستان به‌نام پاکستان یا کشورهای دیگر به بیرون صادر نخواهد شد.
آخندزاده گفت که در سال ۲۰۳۲ به ارزش ۲۲ میلیون دالر حدود ۲ میلیون مترمربع قالین و گلیم از افغانستان به کشورهای، پاکستان، اوزبکستان، ایتالیا، ترکیه، امریکا، هند، آلمان، امارت متحدۀ عربی، چین و دیگر کشورهای منطقه و فرا منطقه صادر گردیده‌است.
وی در رابطه به افزایش محصولات گمرکی بر قالین‌های خارجی گفت: «زمانی محصولات گمرکی را می‌توانیم بالا ببریم که نرخ در داخل افغانستان مناسب و همه دسترسی داشته باشند و از جانب دیگر، اطمینان حاصل کنیم که تولیدات ما در داخل تکافو می‌کند یا نه؟.»
سخنگوی وزارت صنعت و تجارت همچنان می‌گوید، در حال حاضر هیچ‌گونه محدودیت بانکی در کشور وجود ندارد و هرگاه تاجری به مشکل روبه‌رو شود، با این وزارت به تماس گردد تا همکاری لازم صورت ‌گیرد.
آگاهان
عبدالله، قالین‌فروش و آگاه بخش تولید و تجارت قالین می‌گوید که صنعت قالین در زمان محمد ظاهرشاه و پس از آن بزرگترین منبع عایداتی مردم افغانستان بخصوص فاریاب محسوب می‌شد، اما جنگ‌ها، سیاست بازار آزاد نظام جمهوریت و استفاده از نقشه‌های قدیمی این صنعت را دچار شکست ساخته‌است.
موصوف می‌افزاید، اگر یک قالین شش متره از پشم خالص وطنی ۲۰۰ دالر ارزش داشته باشد، در مقابل قالین‌های ماشینی و نیلونی ایرانی و ترکی ۸۰ دالر عرضه می‌گردد که این سیاست بازار آزاد، قالین‌بافان را بی‌کاره و کشورهای دیگر را مولد ساخته‌است.
وی منع واردات قالین ایرانی و ترکی را مناسب زمان نمی‌داند، اما می‌افزاید که نجات از این مشکل و رشد صنعت قالین‌بافی تنها افزایش محصولات گمرکی بر واردات است؛ از یک سو عاید خزانۀ دولت بلند می‌شود و از جانب دیگر، مولدین داخلی تشویق و اشتغال‌زایی بدون مصرف فراهم می‌گردد.
این آگاه تولید و تجارت قالین، برای بیرون رفت از بحران، رشد و رونق صنعت قالین‌بافی در کشور چنین راهکارهایی را برای حکومت و نهادهای کمک‌کننده جهانی پیشنهاد می‌نماید:
«پارک صنعتی اندخوی که در زمان جمهوریت به‌منظور اشتغال‌زایی برای ۲۰ هزار تن بنا شده، زمین‌های آن توسط مافیای سودجو لیلام گردیده بود، باید تکمیل و فعال گردد. مولدین قالین هنوز از نقشه‌های ۵۰ سال قبل کار می‌گیرند، حکومت باید مکتب مخصوص یا حداقل کورس‌های کارآموزی طرح و نقشۀ قالین را ایجاد نماید تا قالین مطابق به مقتضیات مارکیت جهانی تولید و عرضه گردیده، اعبتار از دست رفته دوباره پیدا نماید.»