تغییر مسیر تجارت افغانستان از پاکستان به ایران

تاجران افغان می‌گویند پس از اعمال محدودیت‌ها از سوی پاکستان، به مسیرهای بدیل در ایران و آسیای میانه رو آورده‌اند.
مسئولان اتاق مشترک تجارت افغانستان و پاکستان در ایالت خیبرپختونخوا و اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان در کابل می‌گویند بنا به آمارهای آن‌ها، تغییر مسیر عمده ترانزیت و تجارتی از طریق پاکستان به مسیر ایران منتقل شده است.
وضع محدودیت‌های تازه، افزایش مالیه (تعرفه) ترانزیتی از سوی پاکستان و مسدود شدن گذرگاه‌های مرزی این کشور با افغانستان از دلایل این تحول تجارتی عنوان شده است.
به گفته آن‌ها تاجران افغان راه‌های بدیل و جایگزین پاکستان را در مسیرهای ایران و کشورهای آسیای میانه جستجو می‌کنند.
صالح الکوزی، تاجر افغان در قندهار، که میوه خشک به کشورهای منطقه و جهان صادر می‌کند، می‌گوید حدود چهار ماه پیش تصمیم گرفت که به‌جای پاکستان از بنادر ایران و کشورهای آسیای میانه کالاهای خود را صادر کند.
او افزود: «پس از اینکه گذرگاه سپین بولدک-چمن بسته شد، کالاهای خود را از طریق ایران صادر کردم و همچنین از طریق ازبکستان و قزاقستان نیز صادرات داشتم. ۱۵۶ تن مواد از طریق نیمروز و بندرعباس ایران و ۵۰ تن میوه هم از طریق ازبکستان، قزاقستان و چین صادر کرده‌ام.»
به گفته او اقدامات اخیر پاکستان، تاجران افغان را «بیچاره» کرده بود و تغییر مسیر ترانزیتی برای تاجران افغان بهترین گزینه بوده است.
او می‌گوید «پاکستان بر بیش از ۲۰۰ قلم کالای ترانزیتی افغانستان ۱۰ درصد مالیه اضافی تعیین کرده است. این کالاهای ترانزیتی است که هیچ کس حق ندارد که بر اموال ترانزیتی مالیه وضع کند، چنین کاری هیچ مبنای اصولی ندارد.»
خانجان الکوزی، عضو هیات مدیره اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان، نیز گفت دلیل تغییر مسیر ترانزیت از پاکستان به ایران این است که اسلام‌آباد «حدود پنج ماه پیش» مالیه جدیدی را برای ترانزیت تاجران افغان وضع کرد که پرداخت آن برای تاجران «بسیار مشکل» بود.
آقای الکوزی می‌گوید برغم اینکه بندر کراچی نزدیک‌ترین و ارزان‌ترین مسیر ترانزیتی برای افغانستان بوده است، اما تداوم ایجاد مشکل از سوی پاکستان تاجران افغان را وادار کرده است که تغییر مسیر بدهند.
به گفته او حدود ۴۰۰۰ کانتینر کالای تاجران افغان در بندر کراچی معطل مانده بود.
منابع در وزارت تجارت طالبان نیز تایید می‌کنند که در ماه‌های اخیر میزان تجارت و ترانزیت با پاکستان کاهش یافته و این روند از طریق ایران رو به افزایش است.
وزارت تجارت طالبان در مورد این روند تغییر عمده مسیر تجارتی از پاکستان به ایران اظهار نظری نکرده است، اما اخیرا فعالیت‌هایی برای توسعه تجارت با ایران داشته است.
تاجران معتقدند که تنش‌های پیش آمده میان حکومت طالبان و حکومت موقت پیشین پاکستان سبب اعمال فشار بر تاجران شده و آن‌ها خود را «قربانی» تنش‌های سیاسی می‌دانند.
همزمان، ضیاءالحق سرحدی، هماهنگ‌کننده اتاق مشترک تجارت افغانستان و پاکستان در ایالت خیبر پختونخواه گفت نه تنها تاجران افغان «حدود ۷۰ درصد» ترانزیت را به ایران و کشورهای آسیای میانه انتقال داده‌اند، بلکه میزان صادرات از پاکستان به افغانستان نیز کاهش یافته است که سبب بیکاری ده‌ها هزار نفر و حتی توقف برخی کارخانه‌ها در این ایالت شده است.
به گفته اوِ، تاجران افغان «بسیار متضرر» شده‌، اموال معطل‌مانده خود در کراچی را با کشتی به بندرعباس ایران انتقال داده‌اند و برخی تاجران نیز مقصد کشتی‌های حامل کالاهای خود را از بندر کراچی به بندرعباس تغییر داده‌اند.
پاکستان هم متحمل ضرر هنگفت مالی شده است.
آقای سرحدی می‌گوید علاوه بر ترانزیت کالا به افغانستان، روند صادرات تولیدات داخلی پاکستان از جمله سیمان، مواد غذایی، آب میوه، شیر و د‌ه‌ها قلم مواد دیگر که به افغانستان صادر می‌شدند نیز مختل شده است.
او می‌گوید افغانستان یک مسیر «طلایی» برای تجارت بین پاکستان و کشورهای آسیای میانه است اما «مسدود شدن گذرگاه‌های تورخم و سپین بولدک و توقف هزاران کامیون مملو از کالاهای تجاری در دو سوی تورخم، روند واردات و صادرات به آسیای میانه را هم مختل کرد.»
میوه‌ تازه و پنبه وارداتی از افغانستان که نیاز اصلی کارخانه‌های تولید لباس در پاکستان است نیز مختل شده و تاجران به گفته او «ده‌ها میلیون دلار» ضرر دیده‌اند.
آقای سرحدی می‌گوید این اتفاق در سال‌‌های گذشته نیز رخ داده بود که پس از تلاش‌های اتاق تجارت مشترک «بازهم تجارت و ترانزیت از طریق بندر کراچی» از سر گرفته شد.
او هشدار می‌دهد که ادامه این وضعیت سبب تشدید بحران اقتصادی در ایالت خیبر پختونخواه خواهد شد، چراکه یک بخش عمده کاروبار و تجارت در این ایالت متکی به مبادلات تجاری با افغانستان است.
هفته گذشته یک هیات فنی اقتصادی طالبان همراه با حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ایران در کابل در بندر چابهار در جنوب ایران، ساخت تاسیساتی را آغاز کردند که به گفته آقای کاظمی قمی، قرار است حکومت طالبان ۳۵ میلیون دلار در چابهار سرمایه‌گذاری کند.
این هیات در دیدار با حجت‌الله عبدالملکی، مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجارتی – صنعتی و ویژه اقتصادی ایران خواستار ایجاد نمایندگی طالبان در منطقه آزاد تجاری چابهار شدند.
در خبرنامه وزارت تجارت طالبان آمده است که در این دیدار در رابطه با عملی‌سازی و تکمیل زنجیره ترانزیتی از چابهار، ایجاد نمایندگی طالبان در منطقه آزاد و تسهیلات در این مسیر، واگذاری، قیمت و میعاد زمین‌های مورد نیاز در چابهار، اولویت کالاهای ترانزیتی از این مسیر، فراهم‌آوری تسهیلات به تاجران و سرمایه‌گذاران افغانستان در چابهار و سایر موضوعات گفتگو کرده‌ اند.
وزارت تجارت طالبان هدف از این سفر را گفتگو با مقام‌های ایران برای «استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات بندر منقطه آزاد چابهار در سیستان بلوچستان و افزایش ترانزیت و صادرات» گفته است.
سال گذشته، نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان در دیدار با بازرگانان ایرانی گفته بود «تجارت دو میلیارد دلاری با ایران داریم که خواهان افزایش این حجم از تجارت به ۱۰ میلیارد دلار در سال هستیم و این ظرفیت در هر دو کشور وجود دارد.»