رقابت‌های سیاسی هند و پاکستان در افغانستان پس از آمریکا

در پی آغاز گفتگوهای صلح شماری از رهبران جهادی به دعوت رسمی کشورهای هند و پاکستان به این کشورها سفر کرده اند و با مقامات ارشد سیاسی و نظامی آن‌ها دیدار و گفتگوهایی داشته اند. اخیرا عبدالله عبدالله رئیس شورای مصالحه به هر دو کشور پاکستان و هند رفت؛ و درچارچوب همین سفرها، پاکستان از گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی و هند از مارشال عبدالرشید دوستم، معاون اول سابق ریاست جمهوری و عطا محمد نور از فرماندهان ارشد جبهه شمال و متحدین سابق دهلی دعوت رسمی کرد تا پیرامون وضعیت گفتگوهای صلح میان دولت و طالبان با مقامات ارشد سیاسی و نظایم این کشورها صحبت کنند. با اعلام خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان هم هند و هم پاکستان نگران برگشت وضعیت افغانستان به شرایط مشابه دهه نود میلادی در افغانستان هستند. عمران خان، نخست وزیر پاکستان، دو روز پیش در مصاحبه با مجله اشپیگل گفت که او اخیرا با گلبدین حکمتیار و با عبدالله عبدالله، دیدار کرده و به آنها گفته است که “ما در افغانستان هیچ ترجیحی نداریم، تنها منافع ما این است که دولت آینده در کابل به هند اجازه عملیات از آنجا علیه پاکستان را ندهد.” رهبران حکومت هند هم دقیقا همین نگرانی را دارند. آنها در گفتگو با مقامات افغانستان تاکید کرده اند که با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان نگران فعالیت گروه‌های افراطی مانند لشکر طیبه و جیش محمد در داخل خاک افغانستان هستند. این گروه‌ها در منطقه کشمیر بر ضد نیروهای نظامی هند فعالیت می‌کنند. از زمان سقوط حاکمیت طالبان در سال ۲۰۰۱، هند حدود دو میلیارد دالر در پروژه های بازسازی افغانستان برای دفاع از همین استراتژی هزینه کرده است در حالیکه اسلام آباد به دلیل اختلافات بر سر کشمیر با دهلی، هر نوع حضور و نفوذ هند در افغانستان را تهدیدی به امنیت خود تلقی می‌کند. اشرف غنی، پیشتر گفته است که جنبش طالبان پاکستان با گروه طالبان افغانستان نزدیکی فکری دارد، اما برنامه سیاسی آن به افغانستان ربطی ندارد. با وجود این اختلافات هند و پاکستان، کابل همواره تاکید کرده که هند هیچ نوع فعالیت ضد پاکستان از افغانستان نداشته و “حضور هند” در افغانستان نباید بهانه‌ای برای “توجیه حمایت” از طالبان باشد. روزنامه هندوستان تایمز هند همچنین می افزاید که این دیدارها “بخشی از ارتباط دهلی نو با طیف وسیع تری از رهبری در کابل” در میان گفتگوهای درون افغانستان است. رسانه های هندی گزارش داده اند که عبدالله عبدالله در گفتگو با نخست وزیر نارندرا مودی ، اس جی شانکار، وزیر خارجه، وآجیت دووال، مشاور امنیت ملی هند ، نقش “حیاتی” هند را در برقراری صلح پایدار در افغانستان تأیید کرده و خواستار “حمایت مستمر هند از دولت و مردم افغانستان ” شده است. عطامحمد نور به قول رسانه های هندی گفته است که احساس می کند که هند ، به عنوان یک کشور مهم در روند توسعه افغانستان ، توانایی تبدیل شدن به “تسهیل کننده” مذاکرات صلح را دارد. رسانه های هند گزارش داده اند که رهبران افغانستان از هند خواسته‌اند تا در گفتگوهای صلح با طالبان کمک کند. گلبدین حکمتیار در سخنرانی اخیر خود در اسلام آباد گفت که او خود گفتگوهای جداگانه را با طالبان در پیش خواهد گرفت. او در بازگشت از سفر به اسلام آباد نیز در یک کنفرانس خبری گفت که دولت موقت تنها “راه‌حل” بحران در افغانستان است. با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، هند و رهبران جبهه متحد سابق شمال نگران آن هستند که پاکستان مجددا نقش بیشتری در سیاستگذاری های افغانستان خواهد یافت و برای ایجاد توازن آنها خواستار نقش بیشتر هردو کشور رقیب در تحولات افغانستان هستند. به نوشته برخی از رسانه های هندی شماری از رهبران مخالف طالبان در افغانستان به مقامات هندی گفته‌اند در صورتیکه وضعیت این کشور به دهه نود میلادی برگردد آنها آماده اند که دوباره در برابر طالبان بجنگند. کارشناسان می‌گویند در حالی که این اطمینان از کابل وجود دارد که خاک افغانستان در برابر هند استفاده نخواهد شد اما این پس از پایان مذاکرات بین طالبان و دولت افغانستان است که تصویر واقعی را روشنتر خواهد کرد. زلمی خلیلزاد ، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور صلح افغانستان ، در اوایل سال جاری ، پیشنهاد داده بود که اگر هند نگرانی‎هایی دارد باید مستقیماً با طالبان در مورد فعالیت های تروریستی وارد مذاکره شود. با این حال روزنامه هندوستان تایمز نوشته است که هنوز دهلی در مورد انجام گفتگوهای مستقیم با گروه طالبان تصمیم نگرفته است. برخی ناظران از تلاش‌های عمران خان نخست وزیر پاکستان برای ایجاد روند آلترناتیو صلح افغانستان از طریق تسهیل گفتگوهای مستقیم میان چهر‌ه‌های جهادی این کشور و طالبان سخن گفته اند. عمران خان می‌گوید در حال حاضر هیچ کس نمی‌تواند پیش بینی کند که تحولات افغانستان به کدام سو خواهد رفت. آقای خان مدعی شد که “چیزی که من می‌توانم بگویم کشوری که بعد از افغانستان بیشترین احتیاج را به صلح دارد، پاکستان است.” او افزود که مناطق قبایلی ما در مجاورت مرز افغانستان در ۱۵ سال گذشته ویران شده است. نیمی از مردم این مناطق آواره داخلی شده اند و حدود ۱.۵ میلیون نفر از آنها -قربانیان درگیری بین طالبان پاکستان و ارتش هستند. با این حال مذاکرات صلح در دوحه از هفته ها به این سو روی مسائل فنی به بن بست رسیده است و هنوز مشخص نیست که آیا این مذاکرات به یک نتیجه ملموس و قابل پذیرش به همه طرفهای درگیر در داخل افغانستان و همچنان میان کشورهای منطقه خواهد رسید یا خیر؟ بسیاری باور دارند که کابل تا حالا نتوانسته خاطر پاکستان را از بابت حضور بزرگترین دشمن این کشور در افغانستان، جمع کند و این عملاً به معنای ادامه سیاست دوگانه پاکستان است. بهتر از همه شاید آن پترسون، سفیر سابق آمریکا در اسلام آباد توضیح بدهد که در پیامی به واشنگتن نوشته تا زمانی‌که پاکستان از بابت هند مطمئن نشود، هرچقدر پول به این کشور پرداخت شود، دست از حمایت از گروه‌های اسلامگرای تندرو بر نمی‌دارد.