معادن؛ کلید خودکفایی افغانستان

افغانستان از جمله کشورهایی است که دست ‌نخورده‌ترین منابع معدنی را در جهان دارد. از دولت‌مردان گرفته تا مردم عام، به این باور هستند که در صورت استخراج منابع معدنی، افغانستان شاهد ترقی و ثبات خواهد بود. رسیدن به این آرزو مشکل است، اما ناممکن نیست.
موجودیت منابع سرشار طبیعی در افغانستان، همواره توجه جهانیان را جلب کرده است. بررسی‌ها در این مورد نشان می‌دهد که در صورت استخراج این منابع، کلید خودکفایی کشور به دست خواهد آمد.
سازمان زمین‌شناسی امریکا پس از سرنگونی رژیم طالبان، در صدد آن شد تا در مورد منابع طبیعی افغانستان تحقیق کند. هرچند گفته می‌شود که این پژوهش در هفتاد درصد خاک افغانستان صورت گرفته است، اما نتایج آن به شکل شگفت‌انگیزی مورد توجه قرار گرفت.
در این پژوهش، تخمین زده شده است که افغانستان دارای منابع ارزشمند مس، سنگ آهن، عناصر خاکی کمیاب مانند لانتانیم، سریم، الومینیوم، طلا، نقره، زینک، سیماب و لیتیم است. از این میان، تنها ارزش ذخایر کاربونیت در ولایت هلمند، ۸۹ میلیارد دالر تخمین زده شده است.
آهن و مس از جمله بزرگ‌ترین ذخایر کشف‌شده در افغانستان دانسته شده است و گفته می‌شود که این ذخایر به اندازه‌‌ای بزرگ است که می‌تواند این کشور را به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ آهن و مس در جهان تبدیل کند. بررسی‌های بانک جهانی در این خصوص نشان می‌دهد که درآمد حاصل از معادن در ذخایر مس عینک لوگر و آهن حاجیگک می‌تواند تا سال ۲۰۳۱ به‌ طور متوسط به ۹۰۰ میلیون دالر برسد. این یافته‌ها، اندازه و تنوع ثروت معدنی افغانستان را نشان می‌دهد.
با این حال، مشکلات عمده و اساسی فراراه استخراج معادن، در ابعاد داخلی و خارجی قابل بحث و بررسی است. استخراج معادن که قرار است در سایه نظام و دولت افغانستان به منظور خودکفایی اقتصادی صورت گیرد، بدبختانه باعث شعله‌ورشدن جنگ در کشور شده است. گروه‌های مسلح از این رهگذر منبع تمویل خوبی برای‌شان رقم زده‌اند، اما مردم افغانستان تنها از بخش کوچک معادن مستفید می‌شوند.
حمایت برخی کشورهای بیرونی از گروه‌های مسلح، از جمله‌ی مشکلات جدی فراراه استخراج معادن در کشور است. گروه‌های مسلح غیرقانونی با تسلط بر مناطق مشخصی که دارای منابع معدنی است، در حد توان‌شان به استخراج آن پرداخته‌اند و راه را برای حضور دولت افغانستان و استفاده از این منابع طبیعی بسته‌اند. شماری از کشورهای بیرونی که علاقه به سرمایه‌گذاری در بخش استخراج معادن در افغانستان دارند، با بررسی وضعیت نامطلوب امنیتی، تمایل‌شان را از دست می‌دهند.
در بُعد داخلی، حکومت افغانستان اما از ۱۹ سال به این طرف، توجه لازم در بخش مدیریت منابع معدنی نداشته است. براساس بررسی‌ها، دیده می‌شود که تاکنون حتا یک معدن در کشور به صورت مکمل استخراج نشده است.
وابسته‌گی به کادر فنی خارجی، عدم تأمین امنیت مناطق معدنی، نبود متخصصان داخلی، عدم توجه به استخراج معادن، مشکلات در عقد قراردادها و بی‌توجهی به تصویب قانون جامع معادن، از جمله مشکلات داخلی فراراه استخراج معادن است.
با این حال، دامنه فقر هر روز در کشور گسترده‌تر می‌شود. کشورهای جهان نیز در صدد آن هستند تا کمک‌های مالی‌شان را برای حکومت افغانستان کاهش دهند و توقع دارند که سرانجام این کشور به خودکفایی اقتصادی برسد.
در چنین وضعیتی، استخراج معادن افغانستان که برای فقرزدایی و خودکفایی اقتصادی حیاتی پنداشته می‌شود، باید در متن برنامه‌های حکومت قرار داشته باشد. هرچند به تازه‌گی حکومت افغانستان از نقشه و راهکار جدید برای استخراج معادن سخن زده، اما آنچه مهم است، عملی‌ساختن طرح‌های اصلاحی در مدیریت معادن است.
با توجه به مشکلات موجود فراراه استخراج معادن در کشور، توجه و برنامه‌ریزی در دو بخش، نهایت مهم و ضروری دانسته می‌شود. در قدم نخست، افغانستان نیاز جدی به انکشاف بخش معادن دارد. مسوولان باید توجه جدی را برای پرورش کادر فنی و مسلکی در بخش معادن داشته باشد، تا گام ابتدایی برای استخراج معادن برداشته شود. گام دوم، تأمین امنیت ساحات معدنی است. پس از مشخص‌شدن ساحات معدنی، حکومت مکلف است تا به تأمین امنیت این ساحات بپردازد. با این کار، از یک طرف زمینه برای استخراج معادن فراهم می‌شود و از سوی دیگر، کشورهای بیرونی به سرمایه‌گذاری در کشور اقدام می‌کنند.
کشورهای قدرتمند که امروز به عنوان جهان اول شناخته می‌شوند، پیش‌رفت و ثبات اقتصادی‌شان را مدیون مدیریت درست دولت‌مردان در جهت استفاده مطلوب از منابع داخلی‌اند. با توجه به این‌که استخراج معادن یگانه امید برای خودکفایی اقتصادی افغانستان است، لازم است تا مدیریت منابع معدنی در صدر برنامه‌های دولت قرار بگیرد.