افغانستان در ورطه‌ نابودی

نهادهای کمک‌رسان موسسات بین‌المللی تخمین می‌زنند که حدود ۲۳ میلیون تن که بیش‌تر از نصف جمعیت کل کشور می‌شوند با کمبود غذا مواجه‌اند. حدود ۹ میلیون تن دیگر در آستانه گرسنه‌گی قرار دارند. مردم برای خرید غذا از ناچاری به فروش اموال‌شان متوسل شده‌اند، آنان فرنیچرشان‌ را برای گرم شدن می‌سوزانند و حتا فرزندان‌شان را می‌فروشند.
رییس جمهور امریکا در ماه جاری وعده کمک‌ ۳۰۸ میلیون دالری را به مردم افغانستان داد و با سازمان ملل متحد و سازمان‌هایی نظیر بانک جهانی برای ارایه کمک‌های بیش‌تر همکاری می‌کند.
اداره بایدن هم‌چنین می‌گوید که آن‌ها در جست‌وجوی راهی ا‌ست تا تحریم طالبان باعث قطع کمک‌های بشردوستانه نشود؛ اما فشارها برای آزادسازی پول بلوکه‌شده افغانستان در بانک فدرال نیویارک امریکا هر روز بیش‌تر می‌شود.
نگاهی به وضعیت
چگونه وضعیت افغانستان در این مدت کم به این میزان وخیم شد؟
زنده‌گی در افغانستان قبل از سقوط حکومت در ۲۴ اسد توسط طالبان، متزلزل و شکننده بود. بیش‌تر از نیمی از مردم تنها با دو دالر عاید در روز زنده‌گی خود را سپری می‌کردند. ۸۰ درصد کل بودجه‌ای که توسط امریکا به دولت افغانستان پرداخت می‌شد، از طریق کمک‌کننده‌های بین‌المللی دوباره برمی‌گشت.
به گفته سازمان ملل متحد، بیش از پنج میلیون کودک زیر پنج سال با سوءتغذیه حاد مواجه‌اند. علاوه بر این، مردم از قرنطین رنج می‌کشند، خشک‌سالی پیاپی بر محصولات زراعتی تأثیر ویرانگر از خود برجای گذاشته است و دهقانان تنها توانسته‌اند ۲۵ درصد شاخص جی‌دی‌پی، محصول برداشت کنند.
صرف نظر کردن امریکا بعد از بیست سال جنگ به معنای ختم کمک‌های نظامی و نصف کمک‌های اقتصادی دیگر به دولت افغانستان شمرده می‌شد. اکثر کارمندان دولت، قبل از سقوط حکومت، دو ماه شده بود که معاش دریافت نکرده بودند. بعد از آن، نزدیک به ۵۰۰ هزار تن شغل‌های خود را از دست دادند، برعلاوه زنان توسط طالبان به اجبار از کار منع شدند.
به دلیل کمبود نقدینه‌گی در بانک‌ها در حال حاضر افغانستانی‌ها قادرند که مبلغ خیلی کم و محدود از حساب‌های بانکی خویش برداشت کنند. در عین حال، افغانستانی‌هایی که در خارج از افغانستان زنده‌گی می‌کنند، در صورتی که‌ بخواهند به فامیل‌های‌شان در افغانستان کمک کنند، نیز به دلیل تحت تحریم بودن حکومت طالبان، هیچ میلی به انجام معاملات با افغانستان ندارند.
به گفته سِیاران دانِلّی، رییس کمیته بحران و نجات، در بازارها مواد غذایی فراوان وجود دارد؛ اما مردم قادر به خرید آن نیستند. این یک بحران بشری در شرف اتفاق افتادن است. دانِلّی می‌گوید، اقتصاد کاملاً سقوط کرده، حکومت نابود شده است و «مردم از همدیگر کمک‌های غذایی می‌گیرند».
امریکا تا حالا چه کمکی کرده است؟
رییس جمهور جو بایدن گفته است که امریکا کمک‌های بشردوستانه خویش را بعد از ترک افغانستان که حاصل امضای یک توافق‌نامه میان رییس جمهور قبلی امریکا دونالد ترمپ و طالبان بود، ادامه خواهد داد. مقامات می‌گویند که امریکا هنوز بزرگ‌ترین ارایه‌دهنده کمک‌های بشردوستانه به افغانستان است و در برنامه توسعه‌ای ۵ میلیارد دالری سازمان ملل به این کشور، مشارکت کرده است.
اما امریکا حکومت جدید را به رسمیت نمی‌شناسد و تحریم‌های اعمال‌شده بر مقامات طالبان و اعضای سابق این گروه که قبلاً به سران القاعده -طراحان حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱- پناه‌گاه داده بودند و همکاری نزدیک باهم داشتند را بر نداشته است و از دسترسی آنان برای ایجاد یک بازار امن و نامحدود در افغانستان، از ارسال پول جلوگیری خواهد کرد.
یک مقام ارشد به شرط فاش نشدن نامش می‌گوید که این اتفاق نظر وجود دارد و بحث‌های داخلی بر سر این است که تحریم شامل حال فراتر از مقامات طالبان شده است.
مقامات می‌گفتند که امریکا در ماه دسامبر در جست‌وجوی این بود که این مانع را بردارد و با وجود تحریم یک مجوز عمومی به تمام موسسات بین‌المللی غیردولتی که در کار ارایه خدمات انسان‌دوستانه هستند، ارایه کند.
مقامات گفتند که امریکا همچنین با بانک جهانی و بانک انکشاف آسیایی برای انتقال پول‌هایی که برای پروژه‌های انکشافی دولت پیشین در این بانک‌ها نگه‌داری می‌شد، برای کمک‌های بشردوستانه همکاری کند.
رویا رحمانی، سفیر سابق افغانستان در امریکا، می‌گوید، او نمی‌خواهد کمک کند که حکومت بر سر اقتدار در افغانستان به رسمیت شناخته شود. اما می‌گوید باید برای کمک‌های انسان‌دوستانه، راه حلی سنجیده شود، حتا اگر مقداری از آن در دست طالبان قرار بگیرد. او می‌گوید که یک بحران بشری در افغانستان در حال وقوع است که مردم از آن به‌شدت رنج می‌برند.
چه مسأله‌ای در مورد پول بلوکه‌شده افغانستان در امریکا وجود دارد؟
حدود ۷ میلیارد دالر پول‌های ذخیره‌شده افغانستان در بانک فدرال ریزرف نیویارک از زمان سقوط حکومت افغانستان و اشغال کشور توسط گروه طالبان، منجمد شده است. طالبان این پول را تقاضا کرده‌اند؛ ولی این پول به دلیل تحریم منتقل نشده است. پیچیده‌گی موضوع هم این‌جا است که تعدادی از خانواده‌های قربانیان یازدهم سپتامبر که قبلاً دادخواستی را علیه شبکه القاعده و گروه طالبان ثبت کرده بود، از دولت امریکا تقاضا کرده‌اند که از این پول باید غرامت قربانیان آن‌ها پرداخت شود.
نامه امضاشده روز پنج‌شنبه ۴۱ نماینده دموکرات که به بایدن فرستاده شده بود، به رییس جمهور تأکید کرده بود که «از موثر بودن پول‌های بلوکه‌شده که به هدف کمک‌های انسان‌دوستانه مصرف می‌شود، مطمین شود و استدلال کرده‌اند که به وخامت گراییدن وضعیت کشور زمینه آن را فراهم می‌کند که یک بار دیگر گروه‌های تروریستی نظیر القاعده رشد کنند».
شاه مهرابی، استاد اقتصاد کالج منتوک میری و عضو بورد افغانستان بانک، به این باور است که بخشی از پول منجمدشده باید برای کمک به کنترل قیمت‌ها به مصرف برسد، حقوق کارمندان خدمات ملکی پرداخت شود و به سکتور خصوصی برای بقای‌شان کمک صورت گیرد. او هشداد می‌دهد که در غیر آن اقتصاد کاملاً نابود خواهد شد. او می‌گوید: «فکر ‌کنم که نه من و نه امریکا علاقه‌مند این کار باشد.» مهرابی می‌گوید که این ‌را امریکا هم خوب می‌داند.
یک مقام ارشد رسماً گفته است که مقامات در مورد سرنوشت پول منجمدشده اجازه داده‌اند که پروسه دعوای حقوقی در ارتباط قربانیان یازده سپتمبر را به جریان بیندازند.
در همین حال، طالبان و دیپلمات‌های کشورهای غربی اولین گفت‌وگوی رسمی خود را پس از تصرف افغانستان توسط طالبان در ماه اسد، در یک کشور اروپایی آغاز کرده‌اند. نماینده‌گان طالبان ممکن است که بر تقاضای خویش برای رهایی پول بلوکه‌شده توسط امریکا و دیگر کشورهای غربی که جمعاً نزدیک به ده میلیارد دالر می‌شود، پافشاری کنند.
آیا راه دیگری برای امریکا و دیگر کشورها وجود دارد؟
گروه‌های کمک‌کننده و دیگران به بخش خزانه‌داری روی این موضوع یک نامه سرگشاده فرستاده و تأکید کرده‌اند که کمک‌ها را به عنوان تجارت و یا استفاده دولتی در افغانستان به کار نخواهند برد، با آن‌که مقامات گفته بودند که مجوز یادشده صرف برای همان موارد مشخص صادر شده است.
همچنین حکومت می‌تواند تشویق کند که از سرمایه‌های بلوکه‌نشده افغانستان در خارج از امریکا استفاده کنند. سفیر سابق، رحمانی، می‌گوید که جهان باید یک راهکار عملی را روی دست بگیرد تا شرایط از این بدتر نشود و بانک‌های سیار ایجاد کند تا افغانستانی‌های خارج از کشور بتوانند برای فامیل‌های‌شان پول ارسال کنند.
هرچه که ممکن است باید در اسرع وقت انجام شود. او می‌گوید: «گرسنه‌گی و رنج، ناامیدی را بیش‌تر می‌کند.» «ناامیدی، افراطیت، تروریسم و بدی را گسترش می‌دهد.»
مترجم: اسحق‌علی محسنی