داکتر سپنتا، وزیر امور خارجه اسبق افغانستان، در کتاب پرآوزه‌‌اش «سیاست افغانستان: روایتی از درون» دو کشور را دوست و برادر صادق افغانستان خوانده است که یکی از این دو کشور جمهوری تاجیکستان است. به گفته سپنتا در تمام نشست‌‌های دیپلماتیک، طرف تاجیکستان با پیشانی باز به طرف افغانستان می‌‌گفتند بگویید از دست ما چه ساخته است و یا چه می‌توانیم برای شما انجام بدهیم. تاجیکستان حدود ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با فغانستان دارد. بعد از پاکستان، تاجیکستان طولانی‌ترین مرز را با افغانستان دارد. جمهوری تاجیکستان به عنوان واحد سیاسی مستقل پیوندهای تاریخی، فرهنگی، زبانی و تجارتی با افغانستان دارد که این پیوندها نا‌گسستنی و غیر قابل انکار می‌‌باشند. در نظام پس از بن، جمهوری تاجیکستان همیشه حامی حکومت‌‌های کابل بوده است. حد‌اقل هیچ‌گاهی مطبوعات افغانستان از مداخله این کشور در امور افغانستان، همکاری با نیروهای تروریستی و دشمنان افغانستان سخن نگفته‌اند. رییس جمهور غنی در تماس تلفنی چند روز قبلش به امام‌علی رحمان گفت: «سرحد افغانستان و تاجیکستان به نقطه‌‌ی دوستی و پیش‌رفت مبدل می‌گردد و نمونه دوستی و همکاری خوب میان دو کشور همسایه خواهد بود.»
جنگ داخلی جمهوری تاجیکستان هم‌زمان بود با جنگ‌‌ها و درگیری‌‌های خونین داخلی افغانستان. در آن زمان نیروهای اسلام‌گرای تاجیکستان از حمایت مجاهدین افغانستان برخوردار بودند که این وضعیت با ظهور طالبان و سقوط کابل به دست طالبان و شکل‌گیری ایتلاف شمال در برابر طالبان، معکوس شد. طی یک توافق، مجاهدین افغانستان از حمایت نیروهای اسلام‌گرای تاجیکستان دست کشیدند و دولت تاجیکستان برای مجاهدین اجازه استفاده از میدان هوایی کولاب را داد. پس از توافق میان طرف‌‌های درگیر، جنگ‌جویان اسلام‌گرای تاجیکستانی سلاح بر زمین گذاشتند و به مرور زمان یا در دولت تاجیکستان مدغم شدند یا تاجیکستان را ترک کردند. زوال نیروهای اسلامی و برقراری صلح پایدار در تاجیکستان این کشور کوچک را در مسیر پیش‌رفت و طرقی قرار داد. جمهوری تاجیکستان اکنون از امنیت سر‌تاسری و وضعیت نسبتاً خوب اقتصادی برخوردار است.
جمهوری تاجیکستان در شهرستان‌های اشکاشم، شغنان، مایمی، نسی و خواهان ولایت بدخشان افغانستان، با افغانستان پل دوستی دارد. تمامی این پلهای بزرگ برای ایجاد سهولت و حل مشکلات مردم افغانستان ساخته شده‌اند. در حال حاضر پنج شهرستان درواز مواد خوراکه‌شان از راه جمهوری تاجیکستان انتقال می‌یابد. باشنده‌گان محل مایحتاج روزانه و سالانه‌شان را از کندز خریداری می‌کنند و از مسیر جمهوری تاجیکستان به درواز انتقال می‌دهند. هم‌چنان در بعضی از پلهای دوستی بازار مشترک وجود دارد. در روزهای شنبه یا یک‌شنبه پل به روی باشنده‌گان دو طرف باز میشود و مردم محل پیداوار خویش را با هم مبادله می‌کنند. دروازها چون به درستی به مرکز ولایت بدخشان وصل نیست و موترهای بزرگ باربری نمی‌توانند از راه افغانستان به این منطقه سفر کنند، بخشی از ضرورت خویش را از بازارهای مشترک مرفوع می‌سازند و موارد عمده را از کندز بارگیری کرده از راه تاجیکستان به درواز انتقال می‌دهند. جمهوری تاجیکستان در زمینه انتقال برق به دروازها همکاری کرده است و پیش‌بینی میشود تا چند سال دیگر هیچ خانه‌ای در درواز بی‌برق نماند. در حال حاضر، بدون همکاری جمهوری تاجیکستان با مناطق مرزی از جمله همکاری با دروازها، این مناطق با چالش بزرگ قحطی رو‌به‌رو خواهند شد.
اخیراً امام‌علی رحمان، رییس جمهور تاجیکستان، برای افتتاح یک پارک تفریحی به شهرستان یا به قول تاجیکان تاجیکستان به ناحیه درواز تاجیکستان سفر کرد. او در برگشت از آن سفر، بدون در جریان گذاشتن حکومت مرکزی افغانستان و حکومت محلی بدخشان افغانستان، با مردمان شهرستان شکی درواز افغانستان از کنار رود آمو صحبت کرد. دریای آمو و پنج، مرز میان افغانستان و تاجیکستان است. در قسمت‌هایی از این دریا می‌‌توان به ساده‌گی شنا کرد و به هر دو طرف عبور و مرور داشت. در قسمت‌‌های دیگر این دریا هم فاصله میان روستاهای دو طرف دریا بسیار زیاد نیست و به آسانی می‌‌توان از دو طرف دریا صحبت کرد. شیوه دولت‌داری امام‌علی رحمان هم به گونه‌ای است که حتا در افتتاح مکتب، پارک، پلهای کوچک و دیگر بخش‌ها حضور می‌یابد. مثل افغانستان نیست که شهروندان رییس جمهور را فقط در وقت کمپین‌های انتخاباتی ببینند. صحبت با مردم محل و دید و بازدید با آن‌ها، رسم هفته‌وار و روزانه رییس جمهور تاجیکستان است. در ادامه همین سیاست، امام‌علی رحمان به نیت خوش‌ساختن و احوال‌پرسی مردمان درواز افغانستان با آنان چند دقیقه سخن گفت و به مشکل و سخنان آنان هم گوش داد. مردم درواز از امام‌علی رحمان تقاضای خدمات اجتماعی مثل جاده، برق، درمانگاه و چیزهایی از این‌دست داشتند. مردم درواز افغانستان در صحبت‌های‌شان با امام‌علی او را «رهبر تاجیکان جهان» خواندند. اما صحبت‌‌های امام‌علی رحمان با مردم درواز افغانستان واکنش‌‌های مثبت و منفی در پی داشت. مردم درواز که از بی‌توجهی دولت مرکزی به فغان آمده‌اند، کار امام‌علی رحمان را ستایش کردند.
بعد از صحبت کوتاه امام‌علی رحمان با مردم درواز، محمد‌اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان با امام‌علی رحمان صحبت تلفنی کرد. در این صحبت تلفنی، امام‌علی از محمد‌اشرف غنی خواسته است که به تاجیکستان سفر کند و هم‌چنین غنی از امام‌علی خواسته است که به افغانستان سفر کند. قرار است محمد‌حنیف اتمر در روزهای آینده برای ترتیب سفرها دو طرف به تاجیکستان سفر کند. در اعلامیه ارگ از همکاری دولت‌های افغانستان و تاجیکستان در دو طرف رود آمو و پنج خبر داده شده است. انتظار می‌رود که دو طرف ضمن همکاری‌های وسیع تجارتی روی مشکل دایمی پنج شهرستان درواز افغانستان صحبت کنند و راه‌حلی برای این بخش محروم کشور پیدا کنند.
