نقشه راه پارک‌های صنعتی؛ توسعه زیربناها و جذب سرمایه‌گذاری

مقدمه
بر بنیاد آمار اداره ملی احصائیه و معلومات، سهم تولیدات صنایع در تولید ناخالص ملی کشور در سال ۱۳۹۸ به ارزش مجموعی ۱۱٫۷۲ میلیارد افغانی بوده است. در این میان ۲٫۲۶ میلیارد افغانی ارزش تولیدات سکتور دولتی و ۹٫۴۶ میلیارد افغانی ارزش تولیدات سکتور خصوصی بوده است.
آمارهای این اداره در سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد که سهم کل تولیدات صنایع کشور در این سال مالی به ارزش ۸٫۲ میلیارد افغانی بوده است که از این جمله، ۷٫۸ میلیارد افغانی آن مربوط به سکتور خصوصی و ۹۴۳٫۴ میلیون افغانی آن مربوط تولیدات صنایع دولتی است.
با مقایسه آمارهای اداره ملی احصائیه و معلومات، سهم صنایع در تولید ناخالص ملی در سال مالی ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷، ۳٫۵۲ میلیارد افغانی افزایش را نشان می‌دهد. در جریان سال ۱۳۹۸ سهم صنایع تولیدی سکتور خصوصی ۱٫۶۶ میلیارد افغانی و سهم صنایع دولتی ۹۴۱٫۱۴ میلیون افغانی نسبت به سال ۱۳۹۷ افزایش یافته است.
با در نظرداشت افزایش سهم صنایع در تولید ناخالص ملی در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷، وزارت صنعت و تجارت با ترسیم نقشه راه پارک‌های صنعتی کشور، نقشه راه آینده پارک‌های صنعتی و فراهم‌آوری تسهیلات زیربنایی را به هدف جذب سرمایه‌گذاری‌ها در این پارک‌ها و افزایش فعالیت کارخانه‌های تولیدی برنامه‌ریزی کرده است.
این نقشه راه، دورنمای مدیریت پارک‌های صنعتی در رهبری وزارت صنعت و تجارت، تقویت سیستم زیربنایی پارک‌های صنعتی احداث‌شده، تکمیل پارک‌های صنعتی در حال ساخت، احداث پارک‌های جدید صنعتی در ولایات، احداث پارک‌های ویژه صنعتی، توزیع زمین در این پارک‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌ها، تأمین امنیت و حل مشکلات اجتماعی پارک‌ها را دربر می‌گیرد.
الف- وضعیت عمومی پارک‌ها
نقشه راه پارک‌های صنعتی، این پارک‌ها را به سه دسته تقسیم کرده است که شامل پارک‌های صنعتی فعال، پارک‌های صنعتی در حال ساخت و پارک‌های صنعتی در حال احداث می‌شود. مطالعات امکان‌سنجی آن در حال انجام است.
پارک‌های صنعتی فعال
مجموعاً ۱۱ پارک صنعتی فعال داریم. این پارک‌ها در کابل (پارک صنعتی پلچرخی، پارک صنعتی جمعه محمد محمدی فاز ۱ و ۲)، بلخ (پارک صنعتی امیر علی‌شیر نوایی فاز ۱ و ۲ و پارک صنعتی دشت شادیان)، قندهار (پارک صنعتی شوراندام و پارک صنعتی شوراندام ساخت اداره کمک‌های بین‌المللی مردم امریکا) و ولایت‌های هرات، ننگرهار و پروان موقعیت دارد. شمار زیادی از کارخانه‌های تولیدی – صنعتی در این پارک‌ها مصروف فعالیت تولیدی هستند.
هم‌اکنون بخش بزرگی از فعالیت‌های صنعتی – تولیدی و سرمایه‌گذاری‌ها از سوی سکتور خصوصی کشور در همین ۱۱ پارک صنعتی در ولایت‌های مختلف کشور در جریان است و زمینه کار را برای هزاران تن از شهروندان کشور فراهم ساخته است.
پارک‌های صنعتی تحت کار
در نقشه راه، ۱۲ پارک صنعتی تحت کار در ۱۱ ولایت کشور داریم. این پارک‌ها در ننگرهار (پارک‌های صنعتی حصارشاهی و شیخ مصری قالین)، لوگر (پارک صنعتی محمدآغه)، فاریاب (پارک صنعتی قالین اندخوی)، خوست (پارک صنعتی باغ سموات)، میدان‌وردک (پارک صنعتی کوتل تخت)، هلمند (پارک صنعتی بست)، هرات (فاز ۴ شهرک صنعتی هرات)، پروان (پارک صنعتی سنجد دره)، غزنی (پارک صنعتی دشت پیرکه)، پکتیا (پارک صنعتی دشت رباط) و کندز (پارک صنعتی دشت شیرماهی) موقعیت دارد.
مساحت مجموعی پارک‌های صنعتی در حال ساخت در ۱۲ ولایت، ۸۴۶۰٫۴ جریب زمین است. مجموعاً ۱۷۷۲ نمره زمین صنعتی در این پارک‌ها موجود است و روند توزیع آن به متقاضیان از سوی وزارت صنعت و تجارت جریان دارد. شمار زیادی از صنعت‌کاران و سرمایه‌گذاران در این پارک‌ها زمین اخذ کرده‌اند.
پارک‌های صنعتی پلان‌شده
در نقشه راه، به تعداد ۱۱ پارک صنعتی پلان‌شده در ۱۱ ولایت کشور به هدف انکشاف زیربناهای این ولایات و به منظور توسعه صنعت افغانستان در نظر گرفته شده است. این پارک‌ها در ۲۰ هزار جریب زمین طرح شده است و بیش‌تر از ۵ هزار نمره زمین را دربر خواهد گرفت. برای اعمار این پارک‌ها مطالعات امکان‌سنجی قسماً انجام شده است.
این پارک‌ها در ولایت‌های بغلان (پارک صنعتی بغلان)، دایکندی (پارک صنعتی دایکندی)، لغمان (پارک صنعتی لغمان)، جوزجان (پارک صنعتی قالین آقچه)، هرات (پارک صنعتی جدید جوار پایپاس)، نیمروز (پارک صنعتی نیمروز)، غزنی (پارک صنعتی پشته لشمک کولالا)، تخار (پارک صنعتی تخار)، بلخ (پارک صنعتی دوراهی حیرتان)، بامیان (پارک صنعتی بامیان) و قندهار (پارک صنعتی دامان) موقعیت دارد. تمامی این پارک‌ها پس از ساخت آن به بهره‌برداری سپرده خواهد شد.
ب- وضعیت زیربناهای پارک‌های صنعتی فعال
از جمله ۱۱ پارک صنعتی فعال، اعمار زیربنا‌های ۵ پارک صنعتی که شامل پارک صنعتی فاز اول و دوم جمعه محمد محمدی در کابل، فاز اول پارک صنعتی امیر علی‌شیر نوایی در ولایت بلخ، پارک صنعتی حصارشاهی در ولایت ننگرهار و پارک صنعتی شوراندام بخش USAID، تکمیل شده است. متباقی پارک‌های صنعتی فاقد زیربناهای ضروری چون دیوار احاطه، سرک‌های داخلی، سیستم آب‌رسانی، سیستم فاضلاب، سیستم برق‌رسانی و سیستم روشنایی جاده‌ها است که مصارف ساخت آن ۱۷۲ میلیون دالر امریکایی تخمین شده است.
وزارت صنعت و تجارت به هدف احداث پارک‌های صنعتی جدید و تکمیل پروژه‌های زیربنایی پارک‌های صنعتی کشور، مبلغ بیش از چهار صد میلیون افغانی را در سال جاری مالی از سوی وزارت مالیه با موافقه شورای عالی اقتصادی و کابینه حکومت دریافت کرد که با دریافت آن هم‌اکنون کار ساخت پروژه‌های زیربنایی پارک‌های صنعتی پلچرخی و پارک صنعتی – زراعتی باریک‌آب ولایت کابل، پارک صنعتی شیخ مصری ولایت ننگرهار، فاز ۱، ۲ و ۳ شهرک صنعتی هرات، فاز دوم پارک صنعتی امیر علی‌شیر نوایی و پارک صنعتی شوراندام ولایت قندهار آغاز شده است و تا ختم سال مالی جاری به پایان خواهد رسید.
هم‌چنین وزارت صنعت و تجارت شمار دیگری از پروژه‌های زیربنایی را مطابق به خواسته‌ها و تأثیرات اقتصادی انتخاب و برنامه‌ریزی کرده است. این پروژه‌ها در ۹ پارک صنعتی مختلف در ولایت‌های کابل، بلخ، قندهار، پروان، خوست، پکتیا، ننگرهار، هرات و غزنی عملی خواهد شد. پروژه‌های فوق شامل دیوار احاطه، سرک، سیستم آب‌رسانی و سیستم توزیع برق می‌شود.
ج- چارچوب انکشاف پارک‌های صنعتی
وزارت صنعت و تجارت با در نظرداشت روند طولانی‌مدت اعمار و انکشاف پارک‏های صنعتی، زمان‌گیربودن و در عین حال پرهزینه‌بودن آن، هم‌چنان این‌که دولت قادر به احداث زیربناها به منظور سرمایه‏گذاری در تمام پارک‏های صنعتی به صورت هم‌زمان نیست، چارچوب سه مرحله‏ای را جهت انکشاف پارک‏های صنعتی ترتیب کرده است.
انکشاف، حفظ و مراقبت پارک‏های صنعتی فعلی، اعمار پارک‏های صنعتی در دست احداث و هم‌چنان انجام مطالعات امکان‏سنجی در ولایاتی که در آن پارک‏های صنعتی اعمار نشده است، اعمار پارک‏های صنعتی تخصصی در مناطق مختلف کشور، به عنوان سه چارچوب انکشاف این پارک‌ها به شمار می‌رود.
انکشاف پارک‌های صنعتی موجود
ریاست عمومی پارک‌های صنعتی و امور صنایع وزارت صنعت و تجارت به عنوان نخستین چارچوب انکشاف پارک‌های صنعتی، به انکشاف و حفظ و مراقبت پارک‌های صنعتی موجود توجه بیش‌تری نشان داده است. این ریاست با طرح پروژه‌های انکشافی، روند اعمار زیربنا‌های پارک‌های صنعتی موجود را سرعت بخشیده است و با تکمیل زیربنای ۵ پارک صنعتی از ۱۱ پارک صنعتی فعال، کار احداث زیربنا‌های دیگر پارک‌های فعال، ادامه دارد.
هم‌چنین روند اعمار ۱۰ درصد زیربنای ۱۲ پارک صنعتی تحت کار تکمیل شده و ریاست عمومی پارک‌های صنعتی و امور صنایع وزارت صنعت و تجارت با طرح پروژه‌های انکشافی زیربنایی، از جریان ادامه کار اطلاع داده است.
اعمار پارک‌های صنعتی پلان‌شده
در دومین چارچوب، ریاست عمومی پارک‌های صنعتی و امور صنایع وزارت صنعت و تجارت در نظر دارد تا برای ۱۱ ولایت کشور ۱۱ پارک صنعتی جدید احداث کند که طرح مطالعات امکان‌سنجی آن برنامه‌ریزی شده است و کار عملی بخشی از آن جریان دارد و متباقی آن به‌زودی آغاز خواهد شد.
هم‌چنین این وزارت بر اساس چارچوب انکشاف پارک‌های صنعتی در نظر دارد تا برای ۱۳ ولایت کشور بر بنیاد نقش تولیدی و اقتصادی آن، ۱۳ پارک صنعتی را در آینده طرح‌ریزی و اعمار کند.
اعمار پارک‌های صنعتی اختصاصی
سومین چارچوب انکشاف پارک‌های صنعتی، به اعمار پارک‌های صنعتی اختصاصی یا ویژه که هم‌اکنون یک پارک صنعتی – زراعتی به‌نام پارک صنعتی – زراعتی باریک‌آب در حومه ولایت کابل که بخشی از کار زیربنایی آن تکمیل شده است و شمار زیادی از شرکت‌های تولیدی – صنعتی بخش سکتور زراعت با منظوری شورای عالی اقتصادی در آن زمین اخذ کرده‌اند و بیش از صد میلیون دالر امریکایی را نیز سرمایه‌گذاری خواهند کرد، اختصاص یافته است.
ریاست عمومی پارک‌های صنعتی و امور صنایع وزارت صنعت و تجارت در نظر دارد تا در آینده چندین پارک ویژه محصولات زراعتی تحت نام پارک صنعتی – زراعتی و سایر پارک‌های ویژه را نظر به سکتورهای دارای اولویت برنامه‌ریزی و احداث کند.
هدف عمده و اساسی وزارت صنعت و تجارت از تهیه نقشه راه پارک‌های صنعتی و زیرمجموعه آن (چارچوب انکشاف پارک‌های صنعتی)، گام برداشتن در راستای توسعه اقتصادی و افزایش حجم تجارت و صادرات افغانستان است.
این وزارت هم‌چنین با تحلیل وضعیت سکتورهای مختلف صنعت کشور به دسته‌بندی آن پرداخته و به هدف توسعه، آن‌را اولویت‌بندی کرده است. وزارت صنعت و تجارت در پارک‌های صنعتی برای سکتورهای مختلف صنعت کشور زمین توزیع و زمینه رشد آنان را فراهم خواهد کرد و این‌گونه باعث توسعه روند صنعتی‌شدن خواهد شد.