فواید اقتصادی، زراعتی و زیست‌محیطی بند کمال خان برای افغانستان

ولایت نیمروز از جمله ولایات گرم‌سیر و مسطح کشور به شمار می‌رود که در مختصات جغرافیایی ۲۱٫۳۰ درجه عرض‌البلد شمالی و ۵۵٫۶۶ درجه طول‌البلد شرقی موقعیت دارد. این ولایت با ایران در غرب و پاکستان در جنوب سرحد سیاسی دارد، هم‌چنین از طرف شمال با ولایت فراه و از سمت شرق با ولایت هلمند هم‌مرز است که از لحاظ موقعیت ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی جایگاه ویژه‌ای دارد. نیمروز دارای آب و هوای خشک و گرم است که تابستان آن گرم و خشک و زمستان آن معتدل و با نزولات جوی همراه است. موجودیت دریاهای خرد و بزرگ در این ولایت، شرایط زیستی مناسب را برای ساکنان و مواشی آن مساعد ساخته است. دریای هلمند، بزرگ‌ترین دریا در ولایت نیمروز است که از ارتفاعات مرکزی سلسله کوه‌های هندوکش سرچشمه می‌گیرد و به سمت غرب و جنوب غرب کشور جریان دارد. عبور این دریا از میان دره‌های پر خم و پیچ کوهستانات مرکزی منجر به تخریب اراضی و بافت خاک و ایجاد سیلاب‌های وحشتناک در فصل‌های مختلف سال می‌شود. این در حالی است که شرایط برای اعمار بندهای آب‌گردان و تولید انرژی برای شکوفایی کشور و آبیاری اراضی جهت رشد و توسعه زراعت در مسیر این دریاها کاملاً آماده است. بند کجکی در گذشته و بند کمال خان در سال جاری در همین مسیر به بهره‌برداری سپرده شد. براساس گفته‌های مسوولان، این بند ظرفیت تولید ۹ میگاوات برق و آبیاری حدود ۸۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی را دارا است.
تأثیر بند کمال خان روی شرایط زیست‌محیطی منطقه
اوضاع افغانستان از لحاظ شرایط زیست‌محیطی نسبت به سایر کشورها متفاوت‌تر است و نظر به داشتن میلیاردها متر مکعب آب شیرین می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی در منطقه باشد که متأسفانه نظر به شرایط ناگوار سیاسی به این واقعیت دست نیافته است. بخش زراعتی و مالداری کشور نقش تعیین کننده در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد که می‌طلبد در آماده‌سازی امکانات برای این بخش، دولت و وزارت‌خانه‌های انرژی و آب و زراعت و مالداری و سایر نهادهای ذی‌ربط توجه کنند تا به امر توسعه از ابعاد مختلف دست یابیم. اوضاع زیست‌محیطی در سمت غرب و جنوب غرب کشور نسبت به سایر مناطق کمی متفاوت‌تر است. هرچند افغانستان کشور کوهستانی است که درصد بیش‌تر آن را سطوح مرتفع تشکیل می‌دهد، اما وضعیت در سمت جنوب غربی کشور فرق می‌کند. آب و هوای این منطقه از نوع بیابانی خیلی گرم و خشک و اوسط بارنده‌گی سالانه در آن ناچیز است. هم‌چنین، میزان تبخیر در آن زیاد‌تر از مقدار بارنده‌گی است. در کنار و حاشیه رودخانه‌ها، روستاهایی شکل گرفته است که مردم آن از طریق شکار ماهی و پرنده‌گان، زراعت و پرورش مواشی تامین معیشت می‌کنند. وجود ذخیره‌گاه‌های آب و بندهای آب‌گردان در منطقه‌ای که در اطراف آن مناطق وسیع خشک و بیابانی قرار دارد، جاذبه آن را بیش‌تر می‌سازد و آن را به مکان مناسبی برای گردش‌گران و سیاحان مبدل می‌کند. موجودیت آب به شکل وسیع موجب تنوع آب و هوایی در سطح محلی و منطقه می‌شود که می‌تواند سمت جنوب غرب افغانستان را در سال‌های متوالی از پدیده خشک‌سالی و کم‌‌آبی نجات دهد. این ذخیره‌گاه‌ها باعث پر شدن سفره‌های زیرزمینی نواحی اطراف می‌شود و نیاز جدی ساکنان این مناطق به آب را تا اندازه‌ای برطرف می‌سازد. وجود آب می‌تواند، دشت‌ها و بیابان‌های اطراف را سرسبز کند و سیمای منطقه را تغییر دهد. هم‌چنین، این ذخیره‌گاه‌ها باعث شکل‌گیری چراگاه‌ها برای مواشی و مانع سیل‌خیزی و سیلاب‌ها در سمت جنوب غرب کشور می‌شود. ولایت نیمروز از لحاظ شیب اراضی بین ۰ الی ۲۱۰ درجه قرار دارد و نسبت به درجه شیب اراضی کل کشور(۰ – ۸۶۵) کم‌ترین مقدار درجه شیب را دارد و این یکی از مولفه‌های مهم در امر توسعه شهری – روستای، ایجاد باغ‌ها، اراضی زراعتی، تأسیس شهرک‌های مسکونی، شرکت‌های صنعتی، ساخت‌و‌ساز، حمل و نقل و… به شمار می‌رود. بند کمال خان نسبت به موقعیتی که دارد، حدوداً بین مناطق دارای درجه شیب اراضی (۰-۱۶) قرار دارد که نبود تضادهای ارتفاعی را نشان می‌دهد.
هم‌چنین از لحاظ ارتفاع از سطح بحر بین ۴۲۰ الی ۵۰۰ متری قرار دارد و نسبت به جناحین خود پست‌تر است که در میزان حوضه آب‌گیری بند نقش بازی می‌کند و مانع بیرون رفت آب به اطراف می‌شود.
ولایت نیمروز در جنوب غرب کشور دارای ویژه‌گی‌های منحصربه‌فرد و خاصی است که می‌تواند در آینده نه چندان دور، دولت افغانستان هم‌چون گذشته به حیث منطقه استراتژیک در راستای توسعه کشور و منطقه از آن استفاده کند. در این حالت، نقاط قوت، نقاط ضعف، توانایی‌ها و تهدیدها را نباید نادیده گرفت؛ چرا که در امر توسعه و به خصوص ایجاد بنادر آب‌گردان که مانع جریان آب به خارج از کشور می‌شود، یکی از جمله «قابلیت‌های» منطقه به حساب می‌رود که در همین حالت «تهدیدهایی» که در آینده اتفاق خواهد افتاد را باید در نظر داشت که منجر به تضادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی میان کشورهای منطقه می‌شود.