نشست مسکو درباره افغانستان، رویگردانی منطقه از رژیم طالبان را نشان داد؟

یک سال و پنج ماه پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان، کشورهای منطقه که در پیروزی طالبان نقش اثرگذاری داشتند، یکی پی دیگری سیاست خود را در قبال مسائل افغانستان تغییر می‌دهند.
ناکامی طالبان در مهار داعش، میدان دادن به گروه‌های جنبش ترکستان شرقی، تحریک طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ازبکستان و انصارالله تاجیکستان، نگرانی عمیق کشورهای همسایه و منطقه را برانگیخته است.
سطح نگرانی کشورهای منطقه در چهارمین نشست موسوم به «فرمت مسکو» آشکار شد. تمام کشورها به شمول پاکستان از عملکرد یک سال و نیم گذشته طالبان انتقاد کردند. نارضایتی روسیه وقتی آشکار گردید که نماینده طالبان را در چهارمین نشست فارمت مسکو دعوت نکرد، در حالی که طالبان جز محوری سه نشست سال‌های گذشته بودند.
کشورهای منطقه در چهارمین نشست فارمت مسکو نگرانی‌هایشان را در دو محور مطرح کردند: افزایش روزافزون تهدیدهایی ناشی از پایگاه‌سازی و نفوذ گروه‌های تروریستی بر جغرافیای افغانستان و سیاست سختگیرانه طالبان درباره زنان، اقلیت‌های قومی – مذهبی و تشکیل دولت فراگیر در افغانستان. کشورهای منطقه بی‌پرده اعلام کردند که طالبان در هر دو زمینه ناکام هستند.
کشورهای منطقه در سرنگونی رژیم محمد اشرف‌غنی رئیس جمهور پیشین افغانستان و برگشت طالبان به قدرت نقش داشتند. این کشورها با تدویر نشست‌های منطقه‌ای زیر نام «صلح» و دعوت سران طالبان و همچنان با حمایت تسلحیاتی و مالی از تحریک طالبان، در بالا بردن روحیه طالبان و شکست [نظام] جمهوری اسلامی افغانستان نقش تعیین‌کننده داشتند.
هنگامی ‌که طالبان به کابل برگشتند، اکثریت کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، افغانستان را ترک کردند. اما کشورهای نام برده به‌حضور دیپلماتیک در کابل و تعامل نزدیک با طالبان ادامه دادند. کشورهای همسایه، نمایندگی‌های دیپلماتیک افغانستان را به طالبان تسلیم کردند. سفارت افغانستان در این کشورها عملاً در اختیار طالبان قرار گرفته است. برخی کشورهای منطقه در حال رای‌زنی برای به رسمیت شناسی طالبان بودند.
اما یک سال و پنج ماه فرصت کافی برای منطقه بود تا متوجه شوند طالبان نه تنها آماده حکومت‌داری و گرفتن رهبری و زعامت افغانستان نیستند، بل ظرفیت تعامل و همکاری با منطقه را ندارند و تداوم سیاست کنونی آن‌ها «زنگ خطر» برای همۀ کشورهای همسایه و منطقه است. طالبان متعهد گردیده بودند که خاک افغانستان تهدیدی در برابر هیچ کشور نیست. اما عملاً افغانستان به بزرگترین تهدید و خطر منطقه‌ای مبدل شده است.
کشورهای منطقه امیدوار بودند که طالبان از نفوذ و فعالیت داعش خراسان جلوگیری کند، جنبش‌های اسلامی آسیای مرکزی و ترکستان شرقی را از مرزهای آسیای مرکزی و ولایات شمالی افغانستان براند و تحریک طالبان پاکستان را وادار به معامله و سازش با ارتش پاکستان نماید. اما این توقعات نتیجۀ معکوس داده است. طالبان به روابط و اتحاد استراتژیک با جریان‌های رادیکال منطقه‌ای ادامه می‌دهند و نه تنها مانع فعالیت و حضور آنها در قلمرو تحت حاکمیت‌شان نشده‌اند، بل آنها را میدان داده و آمادۀ نفوذ و عملیات در کشورهای منطقه ساخته‌اند.
بربنیاد گزارش نهادهای اطلاعاتی غربی، شاخۀ خراسان گروه داعش توانایی عملیات فرامرزی یافته است. جنبش‌های رادیکال آسیای مرکزی، منتظر فرصت برای حمله به کشورهای مبدأ هستند. از هنگام روی کار آمدن طالبان در افغانستان، عملیات تحریک طالبان پاکستان و تلفات نیروهای امنیتی پاکستان چند برابر افزایش یافته است. ارتش پاکستان با تحریک طالبان پاکستان وارد یک جنگ ‌تمام‌عیار شده است. در ماه‌های اخیر شماری از فرماندهان رده اول تحریک طالبان در قلمرو افغانستان کشته شده‌اند. تحریک طالبان پاکستان در واکنش حملات در امتداد خط دیورند و ایالت خیبرپختونخواه را چند برابر افزایش بخشیده است. در تازه‌ترین این حملات، چهارشنبه هفتۀ گذشته شش نیروی امنیتی پاکستان و دو نیروی مرزی را به قتل رساندند.