افزایش بهای افغانی به معنای رونق اقتصادی نیست

پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، بهای پول افغانی در برابر ارزهای عمده خارجی به‌شکل بی‌پیشینه‌ای کاهش یافت. اما پس از ارسال‌ کمک‌های هفته‌وار نقدی سازمان ملل متحد در کابل، پول افغانی ثبات خود را در بازار پیدا کرد. روند افزایش بهای پول افغانی در برابر دالر در دو سال گذشته پرفرازونشیب بوده و در تازه‌ترین مورد، بهای دالر در مقابل افغانی کاهش یافته است.
دو روز قبل در سرای شهزاده، بزرگ‌ترین مرکز تبادله اسعار در افغانستان، یک دالر امریکایی به کم‌تر از ۶۶ افغانی تبادله شده، اما روز بعد دوباره بهای دالر افزیش یافته است. در دو سال گذشته بهای دالر نوسانی بوده و ثبات نداشته‌ است. براساس اعلام بانک مرکزی افغانستان روز گذشته یک دالر امریکایی به ۶۸ افغانی تبادله شده است.
این در حالی است که براساس محاسبه دولت پیشین در سال ۱۳۸۴ خورشیدی که برای نخستین‌بار پول جدید را معرفی کرده بود، یک دالر امریکایی معادل ۴۸ افغانی محاسبه شده بود. پس از آن بهای پول افغانی در برابر دالر کاهش پیدا کرد و تا سال ۱۳۹۴ ارزش یک دالر امریکایی به ۵۷ افغانی محاسبه می‌شد، اما بعد از آن به ۶۷ افغانی رسیده بود که با سقوط حکومت پیشین، ارزش پول افغانی به یک‌باره‌گی سقوط کرد.
شهروندان کشور اما می‌گویند که با وجود کاهش ارزش دالر در برابر پول افغانی، بهای مواد خوراکه و کالاهای تجاری، همچنان بلند بوده و هیچ تغییری در نرخ‌های بازار به وجود نیامده است.
امید، یک تن از باشنده‌گان شهر مزارشریف، می‌گوید که با افزایش بهای پول افغانی در مقابل ارزهای خارجی، هیچ تغییری در قیمت‌ها به میان نیامده است. او می‌افزاید: «نرخ‌ها هیچ فرق نکرده، یک قطی روغن ۵ لیتره زمانی که دالر به ۷۸ افغانی هم بود به ۴۰۰ تا ۴۲۰ افغانی تمام می‌شد، حالا که دالر به ۶۸ رسیده نیز به همان قیمت است.»
این باشنده بلخ تصریح می‌کند که در حال حاضر یک بوجی آرد ۴۹ کیلویی به یک هزار و ۷۵۰ افغانی است. به گفته او، زمانی که دالر به ۷۸ تا ۸۰ افغانی بود، نیز عین قیمت بود. او تاکید می‌کند که با بالا رفتن دالر قیمت مواد نیز بلند می‌رود، اما با پایین آمدن آن هیچ تغییری در قیمت‌ها به وجود نمی‌آید.
همزمان نرخ مواد خوراکی در کابل نشان می‌دهد که با کاهش بهای دالر در بهای این مواد هیچ تغییری به نیامده است. براساس نرخ‌نامه یکی از فروشگاه‌های کابل یک بوجی آرد قزاقی ۱۶۷۰ افغانی، برنج سیله اول ‌کهنه ۲۴ کیلویی ۳ هزار افغانی، چای سبز مدینه اول کیلویی ۳۴۰ افغانی، روغن ۵ لیتره روسی ۴۱۰ افغانی، روغن ۵ لیتره الکوزی ۵۳۰ افغانی، نخود ایرانی اول سیری ۸۰۰ افغانی، لوبیای سرخ کیلویی ۸۸۰ افغانی و یک سیر بوره ۴۸۰ افغانی است.
فردوس، یکی از باشنده‌های کابل، می‌گوید که با پایین آمدن نرخ دالر، در بهای مواد خوراکه هیچ تغییری به وجود نیامده است. او می‌افزاید: «زمانی که یک دالر ۷۹ افغانی بود، قیمت مواد عین چیز بود؛ حالا که پایین آمده نیز تغییر نکرده است. افت‌وخیز دالر تاثیر به قیمت‌ها ندارد.»
در همین حال، آگاهان امور اقتصادی نیز می‌گویند که قوی بودن پول ملی به معنای رونق اقتصادی، کاهش فقر و ممد ایجاد کار نیست. به گفته آگاهان، کاهش بهای دالر در برابر پول افغانی دلایل متعدد دارد. از نظر آنان، کاهش قدرت خرید مردم یکی از عوامل پایین آمدن بهای دالر در برابر پول افغانی است. به گفته آگاهان، کاهش واردات و افزایش صادرات، کسر بلانس تجارتی را کاهش داده و این امر سبب تقویت پول ملی شده است.
آذرخش حافظی، آگاه امور اقتصادی، می‌گوید که ذخایر استراتژیک افغانستان با وجودی که در حالت تعلیق قرار دارد، اما به بهای آن افزوده شده و این بر اعتبار و ضمانت پول موجود، تاثیر به‌سزای داشته است. به گفته او، تزریق هفته‌وار ۴۰ تا ۵۰ میلیون دالر امریکایی کمک‌های نقدی سازمان ملل به‌شکل فزیکی اثر مثبت داشته و دالر به‌طور فزیکی از طریق صرافی‌ها وارد بازار مالی کشور شده است.
آقای حافظی می‌افزاید که در گذشته افغانستان بین ۱۰-۱۲ میلیارد دالر واردات داشت که اکنون واردات به کم‌تر از نصف بین ۴.۸ تا ۵.۵ میلیارد دالر کاهش یافته؛ چون قدرت خرید مردم پایین آمده است. به گفته او، افزایش صادرات که قبلاً به ۸۴۰ میلیون دالر بالغ می‌شد، اما در سال مالی گذشته میزان صادرات به بیش از دو میلیارد دالر رسیده که در این زمینه افزایش استخراج مواد معدنی نقش کلیدی داشته است. او همچنان تصریح می‌کند که افزایش چلش پول افغانی در برابر کلدار پاکستانی و تومان ایرانی، سبب تقویت پول افغانی شده است.
این آگاه امور اقتصادی خاطرنشان می‌سازد که ارسال پول‌های هنگفت برای جنگ‌های نیابتی و استخباراتی نیز سبب افزایش بهای پول افغانی شده است. به گفته او، هر چند این پول‌ها غیرقانونی داخل کشور می‌شود، اما وارد بازار مالی می‌شود. از نظر آقای حافظی، کمک‌های شخصی افراد از خارج به داخل بین ۱.۷ تا ۲.۳ میلیارد دالر می‌رسد که این نیز بر تقویت بهای پول افغانی افزوده است.
از سوی دیگر، طاهر قیومی، معاون اتحادیه صرافان سرای شهزاده، می‌گوید: «مهاجرین که پس افغانستان آمده‌اند، یک ذره کمبود پول افغانی شده، چون آنان پول افغانی گرفتند. همچنان خوش‌بینی مردم سبب شده که مردم به این پول روی بیاورند. سابق در ولایت‌های قندهار، خوست و نقاط مرزی، کلدار می‌چلید،‌ حال همان مردم به پول افغانی رو آورده‌اند، نرخ یک ذره خوب‌تر شده است.»
آقای قیومی می‌افزاید که خوش‌بینی مردم و پیام‌های خریدوفروش کالاها به پول افغانی از سوی تلویزیون‌ها تاثیر مثبت گذاشته و مردم به پول افغانی رو آورده‌اند. او در مورد کاهش بهای دالر می‌گوید: «۶۶ نرخ وارخطایی بود، مردم رجوع کرده بودند تا ۶۶ آمده بود و حالا فعلا پس ۷۰ افغانی شده است. آن نرخ اصلی نبود، یگان معاملات و خرد و ریزه بود، معاملات اصلی ۶۷.۵ شده بود.»
این در حالی است که بهای دالر در مقابل پول افغانی در بیش‌تر از دو سال گذشته در نوسان بوده است. به گفته آگاهان اقتصادی، این روند به دلیل تصنعی بودن اقتصاد، پایدار نیست و تا زمانی که زمینه‌های اشتغال‌زایی و کار برای شهروندان مساعد نشود، افغانستان همچنان شاهد بی‌ثباتی اقتصادی و نوسان‌های شدید در ارزش پول خواهد بود.