مساله زنان افغانستان آموزش نه، آپارتاید جنسیتی است

اعمال سیاست‌های تبعیض‌آمیز طالبان علیه زنان به یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در نشست‌های بین‌المللی تبدیل شده است. کشورهای حامی طالبان که در جریان گفت‌وگوهای صلح این گروه با حکومت پیشین، از تغییر رویکرد طالبان در قبال حقوق زنان سخن گفته بودند، اکنون خود در تعامل با این گروه به بن‌بست رسیده‌اند. برخی از دیپلمات‌های حکومت پیشین که تجربه کار در نماینده‌گی سیاسی افغانستان در قطر را داشته‌اند، معتقد هستند که دوحه با مطرح کردن مسایل افغانستان در این نشست، می‌خواهد خود را در جامعه بین‌المللی در قبال طالبان برائت دهد. این نشست که با سخنرانی دبیر کل سازمان ملل متحد و نخست‌وزیر قطر آغاز شد، در مورد منع آموزش دختران و اعمال محدودیت‌ها علیه زنان از سوی طالبان نیز بحث صورت گرفته است. نماینده ویژه امریکا برای زنان و حقوق بشر در افغانستان، گزارش‌گر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد و شماری از زنان در نشستی تحت عنوان «زنان افغانستان منبع ثبات» اشتراک و سخنرانی کرده‌اند.
بیست‌ویکمین «مجمع دوحه ۲۰۲۳»، تحت عنوان «به‌سوی ساختن آینده‌ مشترک» با سخنرانی آنتونیوگوتریش، دبیر کل سازمان ملل متحد، آغاز شده و برای دو روز ادامه داشته است. در این نشست‌ها مقام‌های دولتی، سازمان‌های چندملیتی، اتاق‌های فکر و سیاست‌گذاران و پالیسی‌سازان کشورها اشتراک داشته‌اند.
«مجمع دوحه ۲۰۲۳» که بیش‌تر متمرکز بر وضعیت بشری غزه بود، به مساله دسترسی دختران و زنان افغانستان به آموزش و توان‌مندسازی اقتصادی زنان نیز پرداخته است.
یکی از این نشست‌ها تحت عنوان «زنان افغانستان منبع ثبات» بوده که در آن ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، در مورد وضعیت زنان و دیدگاه آنان در قبال جهان صحبت کرده است. او گفته است: «زنان افغانستان احساس می‌کنند که کشورهای قدرت‌مند به آن‌ها خیانت کرده‌اند.»
رینا امیری، نماینده ویژه امریکا برای زنان افغانستان، نیز در این نشست گفته که جامعه جهانی باید راهی پیدا کند تا «صدای اکثریت خاموش» افغانستان شنیده شود. او گفته که در نتیجه محرومیت کاری زنان از سوی طالبان، یک میلیارد دالر عواید افغانستان کاهش یافته و این امر تاثیر مخربی بر خانواده‌ها گذاشته است.
همچنان در نشست دیگری زیر نام «آموزش دختران، پیشرفت برای همه»، رنگینه حمیدی، وزیر معارف حکومت پیشین، که قبل از این گفته بود دختران باید به مدرسه‌های دینی بروند، نیز سخنرانی کرده است. او گفته است: «این یک حقیقت است که دختران بالاتر از صنف ششم اجازه رفتن به مکتب را در یونیفرم روسری سفید و مانتوی سیاه ندارند، اما به این معنا نیست که زنان و دختران زنده‌گی را متوقف کرده‌اند.»
در «مجمع دوحه ۲۰۲۳» در حالی پیرامون افغانستان بحث و گفت‌وگو صورت گرفته است که شماری از دیپلمات‌های پیشین و فعالان حقوق زن، نسبت به نیت قطر و گفت‌وگوهای این کشور در قبال افغانستان بدبین هستند.
عظیم‌الله ورسجی، کاردار پیشین سفارت افغانستان در دوحه، می‌گوید که طالبان در بیش‌تر از دو سال گذشته به هیچ یکی از تعهدات‌شان در قبال جامعه بین‌المللی به‌ویژه قطر که میزبان گفت‌وگوهای صلح با امریکا بود، عمل نکرده‌اند و اکنون این کشور به دنبال اتمام حجت در عرصه بین‌المللی است.
آقای ورسجی می‌افزاید که تلاش‌های قطر در مورد رعایت حقوق بشر و باز شدن دروازه‌های مکتب‌ها و دانشگاه‌ها از سوی طالبان به بن‌بست رسیده است. او تاکید می‌ورزد که اکنون قطر با مطرح کردن مسایل افغانستان می‌خواهد خود را در مجامع بین‌المللی برائت دهد.
از سوی دیگر، شماری از زنان معترض و فعالان حقوق بشر می‌گویند، کسانی که به نماینده‌گی از زنان افغانستان در «مجمع دوحه ۲۰۲۳» اشتراک کرده‌اند، تلاش دارند مساله افغانستان را به آموزش زنان ساده‌سازی کنند. براساس ادعای آنان، برخی از اشتراک‌کننده‌گان این نشست تصور می‌کنند که با ایجاد بستر آموزشی آنلاین و زیرزمینی و یا هم گشودن مکتب‌ها با نصاب طالبانی، مشکل افغانستان حل می‌شود.
فعالان حقوق زن، ترکیب زنان اشتراک‌کننده در نشست دوحه را زیر پرسش برده و گفته‌اند که همه آنان از «یک قوم و هم‌صدا» با طالبان هستند. یلدا رویان، از فعالان حقوق زن، نوشته است: «جلسه‌ای در دوحه در مورد افغانستان و‌ زنان برگزار شده است، اما اکثریت زنانی که اشتراک کرده‌اند، دوپاسپورته، از یک قوم و هم‌صدا با طالب هستند.»
از طرف دیگر، نیلوفر ایوبی، یکی از فعالان حقوق زن، می‌گوید که در بیست‌ویکمین مجمع دوحه، کسانی که از افغانستان اشتراک کرده‌اند، همه‌شان همسو با طالبان نبوده‌اند. به گفته او، تعدادی که به حمایت از طالبان حضور داشته‌اند، چهره‌های جنجالی و «مدرسه‌طلب» بودند که موضع آن‌ها در زمان جمهوریت نیز مشخص بود. او، رویا محبوب و اورحلا را از زنانی می‌داند که موضع مخالف طالبان در این نشسته داشته‌اند.
خانم ایوبی می‌افزاید که برگزاری چنین نشست‌هایی در مورد افغانستان و وضعیت زنان، به سود زنان و دختران در کشور است. او می‌گوید: «هر چه بیش‌تر موضوع زن افغانستان محور بحث باشد چه در موافقت یا ممانعت، مهم محور و موضوع بحث بودن هست، مابقی بر می‌گردد به رسالت و دادخواهی‌های جمعی و فردی که چه‌طور از هر پلاتفرمی به نفع زنان و دختران خروجی داشته باشد.»
این در حالی است که برخی از زنان و دختران گفته‌اند که آموزش آنلاین برای زنان و دختران کافی نیست و بحث‌های کلان باید متمرکز بر محو آپارتاید جنسیتی باشد.
سارا واحدی، یکی از بانوان کارآفرین، گفته که آموزش آنلاین برای زنان و دختران کافی نیست و «مبارزه باید بر محو آپارتاید جنسیتی متمرکز باشد.» او افزوده که زنان پس از پایان آموزش آنلاین مجدداً در «چهار دیواری خانه محدود می‌مانند.»
طالبان در بیش‌تر از دو سال گذشته زنان و دختران در افغانستان را از تمام حوزه‌های سپهر جمعی حذف کرده‌اند. محرومیت از حق آموزش بالاتر از صنف ششم، منع تحصیل و کار، ممنوعیت سفر و ده‌ها دستور دیگر طالبان، زنان را از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی‌شان محروم کرده است.
در تازه‌ترین مورد، بخش زنان سازمان ملل متحد گفته است که مبارزه زنان افغانستان تنها برای خودشان نیست، بلکه برای همه زنانی است که در هر جایی از جهان می‌خواهند به انتخاب خود زنده‌گی کنند.
در حال حاضر، طالبان چهار تن از زنان معترض را از ماه‌ها به این طرف در زندان نگه داشته‌اند. این زنان براساس گفته‌های نهادهای حقوق بشری به وکیل مدافع و ملاقات با خانواده‌هایشان دسترسی ندارند.
گفتنی است که شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز نشستی را پشت درهای بسته در مورد وضعیت زنان و دختران افغانستان در مقر این سازمان در نیویارک برگزار کرده است.
سازمان ملل گفته که در این نشست «دیدگاه زنان در مورد افغانستان» را بررسی می‌کند و دو نماینده از نهادهای مرتبط با زنان افغانستان و دو نماینده دیگر از جامعه مدنی افغانستان در این نشست حضور دارند.
گفته می‌شود که هدف از برگزاری این نشست، تضمین سهم‌گیری زنان در گفت‌وگوها و تصمیم‌گیری جامعه جهانی در مورد آینده افغانستان است.