نتایج مثبت برای افغانستان و صف‌بندی جهان

نشست دوروزه سازمان ملل متحد با حضور نماینده‌گان ویژه کشورها درباره افغانستان در دوحه، روز گذشته پایان یافت. دبیر کل سازمان ملل متحد در پایان نشست دوروزه دوحه، آن را موثر و سازنده خواند. او با اشاره به مشکلاتی در تعامل جامعه‌ جهانی با طالبان، افزود که شرکت‌کننده‌گان بالای بسیاری از موضوعات درباره چگونه‌گی تعامل با افغانستان و طالبان توافق کرده‌اند. او همچنان از بدتر شدن وضعیت زنان، عدم ایجاد حکومت فراگیر و ریشه‌کن نشدن تروریسم در افغانستان یاد کرده است. شماری از کارشناسان سیاسی برآیند این نشست را مثبت ارزیابی می‌کنند و تاکید می‌ورزند که در این نشست روی خواست‌های محوری افغانستان گفت‌وگو شده است. در عین حال برخی از فعالان سیاسی پیامد این نشست را منفی می‌دانند. به گفته آنان، قطب‌بندی کشورها در مورد قضیه افغانستان، کشور را وارد بحران‌های جدی‌تر خواهد ساخت.
نشست دوروزه دوحه با میزبانی دبیر کل سازمان ملل متحد که به روزهای ۱۸ و ۱۹ فبروری برگزار شده بود، روز گذشته پایان یافت. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، آن را موثر و سازنده خواند، اما افزود که مشکلاتی هنوز در تعامل جامعه جهانی با طالبان وجود دارد.
دبیر کل سازمان ملل متحد در یک نشست‌ خبری، گفت که اشتراک‌کننده‌گان بالای بسیاری از موضوعات درباره چگونه‌گی تعامل با افغانستان و طالبان توافق کرده‌اند. او با تکرار خواست‌های جامعه جهانی از طالبان، افزود که «بن‌بست» کنونی جهان با طالبان روی ایجاد دولت فراگیر متشکل از همه اقوام است. به گفته او، در این مورد تا کنون اطمینان حاصل نشده که نقشه راهی برای رسیده‌گی به نگرانی‌های دو طرف شکل بگیرد.
آقای گوترش در مورد بن‌بست در تعامل با طالبان افزود: «طالبان فکر می‌کنند که نگرانی‌های جامعه جهانی به آن‌ها ربط ندارد و می‌خواهند به رسمیت شناخته شوند. جامعه جهانی فکر می‌کند که نسبت به نگرانی‌هایی که دارند، هیچ پیش‌رفتی صورت نگرفته است، بنابراین در زمینه به‌رسمیت‌شناختن هم پیش‌رفتی به وجود نیامده است.»
آقای گوترش تاکید کرد که پیش‌رفت در زمینه حقوق بشر به‌‌خصوص حقوق زنان که از مطالبات کلیدی و شرایط اساسی به‌رسمیت‌شناختن طالبان شمرده می‌شود، نیز به وجود نیامده است.
دبیر کل سازمان ملل متحد در نشست خبری خود گفت که قرار بود پس از صحبت با نماینده‌گان ویژه کشورها، نشستی با حضور نماینده‌گان طالبان برگزار شود و نتایج مباحث را با این گروه در میان بگذارند، اما طالبان دعوت سازمان ملل را نپذیرفته‌اند.
آقای گوترش در مورد شرایط پیشنهادی طالبان افزود: «اول‌تر از همه این‌که ما با نماینده‌گان دیگر جامعه افغانستان صحبت نکنیم. همچنین از ما نحوه برخوردی را تقاضا کردند که تا حدود زیادی شبیه به‌رسمیت‌شناختن بود.»
در عین حال، او گفت که برای موثریت و رسیدن به نتیجه مطلوب و نهایی، نشست‌های بعدی با ساختار کنونی و محتوای متفاوت‌تر برگزار خواهد شد. آقای گوترش ابراز امیدواری کرد که طالبان در نشست بعدی اشتراک کنند.
دبیر کل سازمان ملل در مورد تعیین نماینده ویژه این سازمان برای تعامل جامعه‌ جهانی با طالبان، گفت که به رای‌زنی‌های خود در این زمینه ادامه می‌دهد و بعدا تصمیم خواهد گرفت. او تاکید کرد که نهادها و کشورهای مختلفی با طالبان تعامل دارند که این اقدام نیاز به هماهنگی بیش‌تر است و از همین رو این سازمان پیشنهاد تعیین نماینده ویژه را داده است تا به موضوعات به‌صورت عمیق رسیده‌گی شود. آقای گوترش تاکید کرد که در این نشست به ایجاد گروهی کوچک‌تر متشکل از نماینده‌گان چند کشور به توافق رسیده‌اند. به گفته او، این گروه متشکل از نماینده‌گان کشورهای همسایه، نماینده‌گان کمک‌کننده‌گان و سازمان ملل تشکیل شود تا به‌شکل هماهنگ در مسایل افغانستان با طالبان در ارتباط باشد.
دبیر کل سازمان ملل در پایان نشست دوحه با اشاره به عدم اشتراک طالبان در این نشست، با کنایه ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوهای سازمان ملل با این گروه به جدایی نکشد. او با شاره به نامه طالبان مبنی بر عدم اشتراک در نشست، افزود که درخواست‌های طالبان به‌شکل «غیرقابل قبول» مطرح شده بود. او تاکید کرد که صدای بخش‌های دیگر افغانستان نیز باید شنیده شود. او اضافه کرد که غیبت طالبان در نشست دوحه نه‌تنها صدمه‌ای به این نشست‌ها نزده، بلکه آن‌ها جلسات بسیار مفید داشته‌اند. او گفت‌وگو با نماینده‌گان ویژه کشورها را «فوق‌العاده سازنده» خواند و گفت که روی مسایل کلیدی اجماع حاصل شده است.
برگزاری نشست دوحه با موجی از واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی نیز مواجه بوده است. شماری از جریان‌های سیاسی مخالف طالبان و نهادهای مدنی، با ارسال بیانیه‌های مشترک، برگزاری این نشست را به سود افغانستان ندانسته‌اند. این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند که این نشست پیامد مثبتی برای افغانستان داشته و در عین حال باعث صف‌بندی‌های کشورهای غربی با شماری از کشورهای منطقه از جمله چین و روسیه شده است.
عظیم‌الله ورسجی، کاردار سفارت پیشین افغانستان در قطر، اشتراک نماینده‌گان جامعه مدنی و زنان در نشست دوحه را گامی مثبت می‌خواند که در نبود اپوزیسیون قوی، به‌عنوان پیام‌رسان مردم عمل کرده‌اند. او با اشاره به صحبت‌های دبیر کل سازمان ملل مبنی بر ریشه‌کن نشدن تروریسم، بدتر شدن وضعیت زنان، عدم ایجاد دولت فراگیر و مخالفت با امتناع روسیه از صحبت با نماینده‌گان جامعه‌ مدنی، موضع‌گیری‌های آقای گوترش را از نکات مثبت دیگر این نشست می‌خواند.
کاردار پیشین سفارت افغانستان در دوحه می‌افزاید که به رغم وجود انتقاد در قبال سازمان ملل، این سازمان و شورای امنیت تا کنون به دفاع از مردم افغانستان صحبت کرده‌اند. او پیش‌بینی می‌کند که سازمان ملل بعد از این نیز در مورد افغانستان گزارش‌های حقوق بشری خود را به‌‌طور منظم نشر خواهد کرد و نماینده ویژه خود را در امور افغانستان تعیین خواهد نمود.
آقای گوترش در نشست خبری خود گفت که خواست‌های محوری مردم افغانستان در این نشست از سوی کشورهای غربی و حتا برخی از کشورهای همسایه منعکس شده است. او نبود صف واحد مخالفان سیاسی را برای مردم افغانستان فاجعه می‌داند و تاکید می‌ورزد که اپوزیسون قوی و رقیب طالبان شکل نگرفته است تا جامعه جهانی از آنان به‌عنوان طرف اصلی این گروه در نشست‌ها دعوت کند.
به گفته کاردار پیشین سفارت افغانستان در قطر، نشست دوحه روشن ساخت که اجماع بین‌المللی در مورد افغانستان وجود ندارد و نوعی صف‌بندی جهانی در قضیه افغانستان نیز روشن شده است. به گفته او، کشورهای شرقی چون چین، روسیه, پاکستان و… از یک طرف و اتحادیه اروپا، امریکا و کانادا از طرف دیگر «رسیمان‌کشی نرم» را آغاز کرده‌اند و این صف‌بندی‌ها در شورای امنیت به‌صورت واضح مشخص خواهد شد. به نظر آقای ورسجی، کشورهای منطقه که به نوعی ذهنیت کاذب به طالبان داده‌اند که از این گروه حمایت می‌کنند، به اندازه غرب نه حال حمایت کرده‌اند و نه هم در آینده همکاری و کمک‌ خواهند کرد.
با این حال صمد صمدی، آگاه نظامی، ادعا می‌کند که نشست دوحه بار دیگر افغانستان را «وارد بازی بزرگ» ساخته است. او می‌گوید که روابط نزدیک روسیه، چین, پاکستان و… با طالبان، باعث نارضایتی کشورهای غربی شده است و آنان نیز بازی‌های خود را به پیش می‌برند.
طالبان در این نشست به دلیل پذیرفته نشدن خواست‌های‌شان اشتراک نکردند. این گروه گفته‌ بود که آنان باید به‌عنوان نماینده رسمی افغانستان در این نشست حضور می‌داشتند و کسی به نماینده‌گی از جامعه مدنی افغانستان اشتراک نمی‌کرد و نیز آنان باید با دبیر کل سازمان ملل گفت‌وگو می‌کردند. این خواست‌ها پذیرفته نشده بود.
در همین حال روسیه تصمیم طالبان برای شرکت نکردن در این نشست را «منطقی» خوانده است. همچنان نماینده این کشور با درخواست طالبان با نماینده‌گان جامعه مدنی افغانستان دیدار نکرده است.